تهمت زدن و افترا به دیگران، از غیبت و دروغ پست تر است و عذاب و عقاب آن بیش تر و آبرو ریزى اش فزون تر است. خداوند تبارک و تعالى مى فرماید:
800080;">(وَ مَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً);[1]هر کس خطا یا گناهى انجام دهد و آن را به گردن بى گناهى اندازد، دروغى بزرگ و گناهى آشکار به گردن خود گرفته است.
800080;">رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نیز مى فرماید:
800080;">من بَهت مؤمناً او مؤمنة او قال فیه ما لیس فیه اقامه الله على تلّ من نارحتّى یخرج ممّا قال فیه[2]; هر کس به مرد یا زن مؤمنى بهتان زند، یا درباره ى او چیزى بگوید که در او نباشد، خداوند او را بر تلّى از آتش وا دارد تا از عهده ى گفته ى خود برآید (او را حلال کند).
800080;">از این نوع گناهان می توان نتیجه گرفت که زبان زیانبارترین جوارح انسان است و بسیارى از رذایل (غیبت و دروغ و بهتان و فحش و شماتت و جدال و مزاح) از او صادر مى شود، لذا از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)نقل شده:
800080;">هل یَکُّب الناس على مناخرهم فى النار الاّ حصائد السنتهم[3]; آیا مردم را جز درو شده هاى زبانشان به رو در آتش مى اندازد؟
800080;">زاکر زیان و سود تو اندر زبان بود یک نقطه گر تو فزایى زیان بود
800080;">امام سجاد(علیه السلام) نیز مى فرماید:
800080;">انّ لسان ابن آدم یشرف فى کلّ یوم على جوارحه کلّ صباح فیقول کیف اصبحتم؟ فیقولون بخیران ترکتنا و یقولون الله الله فینا و یناشدونه و یقولون انّما نثاب و نعاقب بک[4]; هر روز زبان آدمى بر تمام اعضا رو مى کند و مى گوید: چگونه اید؟ اعضا پاسخ مى دهند: اگر تو ما را رها کنى خوبیم و مى گویند خدا را خدا را درباره ى ما به یاد بیاور; قسم مى دهند و مى گویند ثواب و عقاب ما به سبب توست.
800080;">هم چنین امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:
800080;">ما من مؤمن الاّ و کلّ عضو من اعضاء الجسد یُکفّر اللسان یقول نشدتک الله ان نعذّب فیک[5]; هیچ روزى نیست که هر عضوى از اعضاى بدن به زبان فروتنى مى کند و گوید تو را به خدا مبادا درباره ى تو ما عذاب شویم.
800080;">روى این اصل، خموشى و صمت ضدّ تمام آفات زبان است که در گذشته درباره ى آن مفصّل سخن گفتیم (عفّت کلام)[6] و در این جا مجدّد اشاره اى مى کنم. امیرالمؤمنین (علیه السلام)مى فرماید:
800080;">(الْکَلَامُ فِی وَثَاقِکَ مَا لَمْ تَتَکَلَّمْ به);[7] تا حرف نزده اى سخنت در اختیار تو است
800080;">ولى در جاى دیگر مى فرماید:
800080;">(لَا خَیْرَ فِی الصَّمْتِ عَنِ الْحُکْمِ کَمَا لَا خَیْرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ);[8]خیرى در خموشى نیست در جایى که حکم لازمى باشد (که باید بیان شود) همان گونه که خیرى در گفتار نیست با نادانى.
800080;">اگر چه پیش خردمند خاموشى ادب است به وقت مصلحت آن به که در سخن گویى
800080;">امام رضا(علیه السلام)مى فرماید:
800080;">من علامات الفقه الحکم و العلم و الصمت انّ الصمت باب من ابواب الحکمة انّ الصمت یکسب المحّبة انه دلیل على کلّ خیر[9]; از نشانه هاى دین، بردبارى و علم و خاموشى است. خاموشى یکى از درهاى حکمت است و جلب محبّت مى کند و راه نماى هر خیرى است.
006400;">[1]. سوره ى نساء، آیه ى 11.
006400;">[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 243.
006400;">[3]. همان، ص 263، و اصول کافى، ج 2، ص 115.
006400;">[4]. همان.
006400;">[5]. جامع السعادات، ج 2، ص 263; و اصول کافى، ج 2، ص 115.
006400;">[6]. ص 132.
006400;">[7]. نهج البلاغه، محمد عبده، ج 2، ص 227.
006400;">[8]. همان، ص 244.
006400;">[9]. جامع السعادات، ج 2، ص 267.