008000;">قبل از پاسخ به سوال مورد نظر توضيح موارد ذيل ضروري است:
1. تعريف عشق:
تعريف هاي زيادي براي عشق قابل ارائه است. از جملة تعريف ها، تعريفي است كه ابن سينا ارائه داده است. او مي گويد: «المحبة المفرطة هي العشق»[1] عشق، همان محبت مفرط و از حد گذشته است. شهيد مطهري هم، همين تعريف را برگزيده است. او مي گويد: «هرگاه علاقه به شخص يا شيئي به اوج شدت برسد، بطوري كه وجود انسان را مسخّر كند و حاكم مطلق وجود او گردد، (عشق) ناميده مي شود. عشق، اوج علاقه و احساسات است.»[2]
«... كلمة عشق، در اصل از مادة عشقه است و عشقه، نام گياهي است که در فارسي که به آن پيچك، مي گويند.این گیاه به هر چيز برسد، دور آن مي پيچد، مثلاً به يك گياه ديگر برسد، دور آن چنان مي پيچد كه او را تقريبا محدود و محصور مي كند و در اختيار خودش قرار مي دهد. اثرش اين است كه بر خلاف محبت عادي، انسان را از حال عادي خارج مي كند، خواب و خوراك را از او مي گيرد، توجه را منحصر به همان معشوق مي كند.»[3]
عشق چيزي است بالاتر از محبت، به حدي كه توجه انسان را فقط به معشوقش جلب مي كند و از هر چيزي مي بُرد و فقط به او مي نگرد. قابل توجه است، تعريفهايي كه براي عشق ارائه شدند، تعريف حقيقي نيستند، بلكه تعريف لفظي مي باشند. چون عشق همانند نور است؛ همانطوري كه نور نياز به تعريف ندارد عشق نيز، نياز به تعريف نخواهد داشت.
2. انواع عشق
عشق بر دو نوع مي باشد: عشق حقيقي و عشق مجازي.
الف) عشق حقيقي:
عشق حقيقي آن است كه انسان، عاشق خدا شود و آنچنان به ذات خدا توجه داشته باشد كه گويا در او فاني شده است. در حقيقت، عشق حقيقي، چيزي جز عشق به ذات خدا و پيامبران و اولياء خدا نيست.[4] اين نوع عشق، عشقي است كه در آيات قرآن به محبت تعبير مي شود. مانند: «والذين آمنوا اشدّ حبا لله»[5] آنانكه ايمان آورده اند، در دوستي خدا سخت ترند.
ب) عشق مجازي:
عشق مجازي آن است كه به غير خدا و اولياء او تعلق داشته باشد و خود به دو نحوه اعتبار مي شود: 1. عشق مجازي همراه با عقل 2. عشق مجازي بدون همراهي عقل. عشق مجازي همراه با عقل، معقول و مفيد است. اگر چنين عشقي، حقيقتا همراه با عقل صورت گيرد، مي تواند سبب نزديك شدن قلبها، تشكيل خانواده، ازدياد نسل و... شود. در اين صورت ممدوح خواهد بود، مانند: عشق انسان به پدر و مادر، عشق زن و شوهر نسبت به همديگر و... چه بسا چنين عشقي مي تواند راهنمائي باشد جهت رسيدن به عشق حقيقي.
اما عشق مجازي بدون همراهي عقل، عبارت است از عشق جسماني و شهواني كه هدف از آن، جهت رسيدن به لذت هاي شهواني و پاية آن جز با شهوت و هواي نفس نيست و چيزي نامطلوب و داراي آثار شوم و ناپسند خواهد بود. به اين نوع عشق، عشق بازاري، يا عشق صورت هم اطلاق مي شود. چنين عشقي پايدار نخواهد بود، چون در اين صورت وقتي عاشق به معشوق رسيد، ديگر عشق دروني او زائل مي شود و به پايان مي رسد.[6] به تعبير برخي علماء اين اصلا عشق نيست، بلکه اين شهوت است. در هرحال، اين مورد (عشق مجازي دوم) اگر انسان بتواند، آن را كتمان كند و با عفت و تقوا همراه شود و کاري بر خلاف دستورات ديني انجام ندهد و بتواند آن را بروز ندهد و تحمل كند، مي تواند سودمند هم واقع گردد. همچنانكه مصيبتي بر انسان وارد مي شود و او صبر پيشه مي كند و مستحق پاداش خواهد شد. در اين زمينه امام معصوم ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: من عشق و كتم و عف و مات، مات شهيدا: آنكه عاشق گردد و كتمان كند و عفاف بورزد و در همان حال بميرد شهيد مرده است.[7]
بنابر اين عشق مجازي زماني مذموم و ناپسند است كه همراه با عقل نباشد، يعني همان عشق حيواني و شهواني كه موجب تباهي و دوري از عفاف و تقوا مي گردد، بنابراين اگر عشق مجازي همراه با عقل و عفاف و پاكي نباشد نه تنها در آخرت موجب عقاب خواهد شد، بلكه در دنيا هم موجب سرگرداني و گمراهي و... خواهد بود.
0000cd;"> پي نوشت ها:
[1] . بوعلي سينا، الاشارات و التنبيهات، ج 3، ص 162.
[2] . مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج 16، ص 250.
[3] . مطهري، مرتضي، فطرت، ص 89 و 90.
[4] . ر. ك، كمالي، عليرضا، كيمياي عشق، قم، انتشارات نجم الهدي، 1382.
[5] . بقره/ 165.
[6] . ر. ك، محمدي، كاظم، چشمة بقاء، صص 178 به بعد.
[7] . مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج 16، ص 253.