پاسخ به سوال ششم
امام زمان (عج)بر اعمال ما ناظر هستند ؟ اگر جواب بلي است ، چگونه حضرت بر اعمال ما ناظر است؟ (كيفيت آن را توضيح دهيد)

دوست گرامي!

امام عصر (ع) نه تنها بر اعمال ما بلكه به همه حوادث عالم احاطه علمي دارد. اثبات اين مطلب غير از تحليل چگونگي اين احاطه است. اثبات اين مطلب از راه نقل روايات متواتره اي ممكن است كه در جوامع حديث شيعه ـ مانند كافي، بصائر، كتب شيخ صدوق و كتاب بحارالانوار و غير آنها ـ ضبط شده است.

به موجب اين روايات كه به حد و حصر نمي آيد امام از راه موهبت الهي، به همه چيز واقف و از همه چيز آگاه است و هر چه را بخواهد به اذن خدا با توجهي كه مي كند، مي داند.(ر.ك. به "معنويت تشيع"، علامه طباطبائي، ص214)

براي اين مطلب برهان عقلي هم اقامه كرده اند، كه به تعبير مرحوم علامه تقرير آن به سلسله اي از مسائل پيچيده عقلي متوقف است؛ و چون از موضوع سؤال خارج است، ما هم از آن مي گذريم.

اما در مقام تحليل چگونگي اين علم به اجمال مي توانيم بگوئيم كه امام زمان عليه السلام انسان كامل است، و انسان كامل آئينه اي است كه جز جمال و كمال و جلال خداوند چيزي را نشان نمي دهد ـ يعني هر آنچه از جمال و كمال و جلال حق در آن تابيد همان را نشان مي دهد. خاصيت آيينه شفاف آن است كه از خود چيزي ندارد، و هر صورتي كه در مقابل آن قرار گرفت همان را نشان مي دهد.

به عبارت ديگر، انسان كامل مظهر اسم اعظم خداست، و اسم اعظم نه لفظ است و نه مفهوم، بلكه مقامي است كه هر كس به آن مقام رسيد مي تواند در عالم تصرف كند و منشأ كارهاي خارق العاده شود.

بنابراين امام عصر عليه السلام كه مظهر اراده فعلي حق است، مي تواند با اراده خود هر چه را خواست در خارج از صحنه نفس خود محقق كند، يعني همانگونه كه با صدور فرمان "كن" ـ يعني باش ـ اراده تكويني خداوند محقق مي شود، با "بسم الله" آن حضرت عليه السلام نيز هر چيزي محقق مي گردد. "بسم الله" آن حضرت به منزله "كن" خداوند است.

فعل خداي سبحان در موطن قلب امام عصر عليه السلام ظهور مي كند، چون او مظهر اسماء الهي است.

اين اجمالي از مقام امام معصوم و انسان كامل بود، كه با توجه به آن علم او به حوادث عالم هم روشن مي شود.

نكته اي در اينجا هست، كه استاد جوادي آملي حفظه الله در باره آن مي فرمايد: امام عليه السلام كه كون جامع و داراي همه نشات وجودي است، در مرتبه نورانيت و ولايت كليه، كه حقيقت امامت اوست ـ و نه اين بدن عنصريـ به عنايت الهي مسلط بر همه عوالم هستي است، و چيزي از احاطه علمي آن حضرت مخفي نمي ماند. به عبارت ديگر، تمام حوادث بزرگ و كوچك نظام هستي حتي پلك زدن انسانها، قيام و قعودشان، افتادن برگي از درخت و .. در معرض ديد اوست، و چيزي به نام زمان گذشته حال و آينده براي وي ـ همان حقيقت نوري ـ مطرح نيست. ليكن وقتي آن حضرت به مرحله ماده و عالم طبيعت ـ يعني مرحله ناقص ـ مي رسد، مانند ديگران است؛ بدين معنا كه شايد چيزي را نخواهد بداند و از سيطره عالم كنوني او خارج باشد.

البته فرق او با ديگران اين است كه ديگران به آن خزانه بي پايان راهي ندارند، لذا ممكن است دلشان بخواهد چيزي را بدانند، ولي نتوانند؛ اما صاحب ولايت كليه كه كليد دار و خزان آن خزانه بي پايان است، هر چه را بخواهد مي تواند بداند.

از اينرو در روايت آمده است: «إن الإمام إذا شاء أن يعلم علم» يعني امام معصوم هر چه را بخواهد بداند مي داند. (كافي ج1 ص852)

(ر.ك. به "علي عليه السلام، مظهر اسماي حسناي الهي"، آيت الله جوادي آملي)

مشاوره مذهبي ـ قم.