عقل با ارزش‌ترین نیرویی است که خداوند در وجود انسان قرار داده و دارای تقسیمات و مراتبی

است.

 واژه عقل در قرآن کریم به معنای فهم و ادراک آمده است و در روایات همان قوه تشخیص و ادراک و

وادار کننده‌ی انسان به نیکی و صلاح و بازدارنده‌ی وی از شر و فساد است.

پیامبر خدا(ص) در بیان جایگاه و ارزش عقل فرمودند: "جانمایه آدمی خرد اوست و کسی که خرد

ندارد دین ندارد1".

امام حسن مجتبی(ع) نیز می‌فرمایند: "با خرد است که هر دو سرا به دست می‌آید و هر که از خرد

محروم باشد، از هر دو سرا محروم شود2".

حال ببینیم در روایات و احادیث درباره آفرینش عقل چه بیانی وجود دارد؟

امام صادق(ع) درباره این که عقل از چه چیزهایی آفریده شده است؟ می‌فرمایند: "خدای بزرگ عقل

را از چهار چیز آفرید: از دانایی و توانایی و روشنایی و مشیّت به امر. پس، آن را به دانایی، پایدار و در

ملکوت، پاینده ساخت3".

ایشان همچنین فرمودند: "خداوند، جلّ ثناءُه، خرد را آفرید و آن نخستین موجود روحانی است که

خداوند از سمت راست عرش، از نور خویش آفرید 4".

در حدیث دیگری ازامام باقر(ع) ذکر شده که آن حضرت درباره این که خداوند هنگام آفریدن عقل چه

فرمود؟ اینگونه می‌فرمایند: "چون خداوند عقل را آفرید به او فرمود: رو کن و او رو کرد؛ سپس فرمود:

برگرد و او برگشت. آن گاه فرمود: به عزّت و جلالم سوگند که من آفریده‏‌ای نیکوتر از تو نیافریده‏‌ا‌م. تو

را فرمان می‌دهم و تو را نهی می‌کنم (مخاطب امر و نهی من تو هستی)، تو را پاداش می‌دهم و تو

را به کیفر می‌رسانم5".

منابع احادیث:

1- روضه الواعظین: 9 منتخب میزان الحکمة: 390

2- کشف الغمّه: 2 / 197 منتخب میزان الحکمة: 392

3- الإختصاص: 244 منتخب میزان الحکمة: 390

4- الخصال: 589 / 13 منتخب میزان الحکمة: 390

5- الکافی: 1 / 26 / 26، منتخب میزان الحکمة: 392