 امام صادق - علیه السّلام - فرمود: خوف(ترس بجا) نگهبان قلب است و رجاء(امیدواری) شفیع و همراه نفس است، كسی كه پروردگارش را بشناسد از او می ترسد و به او امیدوار است و خوف و رجاء دو بال ایمان هستند كه بنده درستكار با آنها به بهشت رضوان پرواز می كند. (منبع حدیث：بحار الانوار، ج 67، ص 390) شرح حدیث : خداوند مهربان و غفور، به بندگانش لطف دارد و وعده ی آمرزش گناهان را داده است. خدای منتقم و قهّار، به گنهکاران و مجرمان وعده ی عذاب و آتش جهنم داده است. آن یکی امید می آفریند و این دیگری بیم. در توصیه های دینی آمده است که مؤمن باید بین حالتِ بیم و امید و خوف و رجا باشد و این دو صفت به صورت یکسان در وجود او باشد، تا نه امید بیش از حدّ، او را به عصیان و خلاف، گستاخ کند، و نه ترس بیش از اندازه، او را از رحمت الهی مأیوس سازد. بعضی می گیوند: «آب که از سر گذشت، چه یک نی، چه صد نی!» و به دنبال آن، خلاف و گناه را ادامه می دهند و در باتلاق معصیت غرق می شوند. این همان یأس از رحمت الهی است. پس خدا «توبه» را برای چه کسانی قرار داده است؟ مگر رحمت خدا گسترده نیست؟ بعضی هم می گویند: «خدا رحمان و رحیم است و برای عذاب الهی، آن قدر نمرودها، فرعون ها، یزیدها، حجّاج ها و جنایتکاران حرفه ای وجود دارد که نوبت به ما نمی رسد». این هم امیدواری بیش از حدّ است که سبب جرأت و جسارت در انجام گناه می شود. در حدیث آمده است: چنان به خدا امیدوار باش که اگر به اندازه همه گناه کرده باشی، باز هم امید عفو داشته باشی و چنان از او بترس که اگر اطاعت جنّ و انس هم در نامه اعمالت باشد، بیم آن را داشته باش که در محاسبه ی الهی محکوم شوی و به دوزخ بروی. آری... امید و ترس، با هم و برابر! |