پدر یک دقیقه ای

بعضی وقت ها به بچه ها باید فرصت اشتباه کردن داد. آن ها باید پیامدهای رفتارهای اشتباه خود را ببینند و تجربه کنند؛ البته به شرطی که این تجربه، عواقب ناگواری درپی نداشته باشد. این تجربه های عملی حتما مبنای خوبی برای جلوگیری از اشتباهات مشابه بعدی می شود؛ مشروط به اینکه کودک متوجه اشتباه خود بشود و خاطره آن به خوبی در ذهنش باقی بماند. در زمان ارتکاب اشتباه و در مـوقعیتهای مناسب دیگر با ظرافتهای خاصی باید به کودک کمک کرد تا این تجربه را به خوبی در ذهنش ثبت کند. مثالی در کتاب معروف "پدر یک دقیقه ای" اثر "اسپنسر جانسون" نظر مرا به این روش موثر تربیتی جلب کرد.
دختر هفت ساله پدر یک دقیقه ای وارد اتاق می شود و از او می پرسد: "پـدر، اگـر بیرون اســکیت سواری کنم مزاحم شما نخواهم بود؟" پدر پاسخ می دهد: "نه عزیزم؛ اما بیرون خیس و لغزنده است؛ پس بهتر است در مــورد تصمیمی که داری بیشتر فکر کنی." دقایقی بعد صدای گریه دختر به گوش می رسد. پدر از پــنجره نگاه می کند و متوجه می شود که دخترش بـــه زمین خورده؛ اما اتفاق خاصی برای او نیفتاده است. پدر سر جایش می نشیند و منتظر ورود دختر می شود. چیزی نمی گوید و اجازه می دهد دختر گریه کند. هنگامی که گریه پـایان می یابد پدر می پرسد: "حالت خوبه؟" و دختر پاسخ می دهد: "نه پدر، زانویم را زخم کردم." پدر نه او را در آغوش می گیرد و نه دلداری اش می دهد؛ فقط به سادگی از او می پرسد: "آیا باز هم در زمین خیس اسکیت بازی می کنی؟" دختر در حالیکه هنوز اشک روی گونه هایش سرازیر است می گوید: "نه پدر این کار حماقت اســت" و اینجا است که پدر کودکش را در بغل می فشارد و این مرحله پایانی بسیار مهم است. دوستی می گفت: نویسنده ای در یکی از کتابهایش درباره یکی از خاطرات بیاد ماندنی اش نوشته بود در دوران کودکی وقتی زمـــین می خوردم پدرم چنان مــــرا در آغوشش می فشرد که از شدت آن فشار، ضربه ای که خورده بودم را فراموش می کردم. این مطلب را از آن جهت گفتم که اهمیت محبت پایان کار را برسانم.   

به كودكان احترام بگذاريد، سپس از آن ها انتظار احترام و برخورد منطقي داشته باشيد.
متخصصان علوم تربيتي معتقدند: قدم نخست براي تربيت اخلاقي كـودك، برخورد اخلاقي با اوست. حتمــا خود شما هم تجربه كرده ايد كه وقتي به تندي با كــودك رفتار مي كـــنيد چقدر حس لـــجاجت او گــل مي كـــنـد. در واقع بايد گفت كمتر پيش مي آيد كه كودك در مقابل برخورد تند پدر و مادر، واكنش منطقي نشان دهد اما برعكس در مواردي كه با كودك با احترام برخورد مي شود مي توان واكنش قابل قبولي از او ديد؛ البته نبايد انتظار داشت كه كودك در همه موارد پاسخ احترام را با احترام بدهد همانگونه كه بعضي بزرگترها هم مـــــمكن است لزوما احترام را با احترام پاسخ ندهند. مساله اي كه وجود دارد اينكه در اينگونه موارد نبايد از بي احترامي فرزندان چشم پوشي كرد؛ زيرا با چشم پوشي نه تنها رفتار مناسبي نكرده ايم بلكه با رها كردن كودك به حــال خود، به بلوغ فكري او هم كمكي نمي كنيم. پدر و مادر بايد در مقابل هر نوع بي احترامي و هر كلام زشــــت و ناپسند كودك واكنش مناسب و اصولي نشان دهند. به اين مثال كتاب "روانشناسي رشد" اثر دكـتر "توماس ليكونا" توجه كنيد:
تامي كه پسر يازده ساله اي است در حاليكه مادرش با يكي از دوستان خود صحبت مي كرد براي برداشـتن كيك وارد آشپزخانه شد. نزديك ناهار بود و از اين رو مادر تامي او را از بـرداشتن كيك منع كرد. تامي با لـــحن توهين آميزي واكنش نشان داد. مادر در توجيه حرفش دليل آورد؛ اما بي فايده بود. پسر در يك چشم به هم زدن قطعه كيكي را قاپيد و در حاليكه فرياد مي كشيد "الهي به جهنم بروي" از آشپزخانه بيرون دويد. مادر ســـــري تكان داد و در حاليكه آه مي كشيد به دوستش گفت: "مساله سن اوست. بايد مدارا كنم. اين روزها بـــــــزرگ كردن بچه كار ساده اي نيست. قبول نداري؟"
قطعا اين واكنش مادر به بي احترامي فرزندش نمي تواند واكنش مناسبي باشد. چون كودك متوجه اشتباه خود نمي شود و ممكن است در دفعات بعد، از اين هم بدتر برخورد كند. از طرفي سرزنش كردن كودك هم برخوردي منطقي به نظر نمي رسد؛ چون سرزنش مي تواند علاوه بر برانگيختن حس لجاجت و انتقام جويي در كودك، عواقب روحي - رواني نيز در دراز مدت براي او به دنبال داشته باشد.
در صفحه اول يـك كتاب روانشناسي يكي از خوانندگان كتاب با قلم مداد نوشته بود: "هيچ وقت كودك را سرزنش نكن. از او بپرس آيا اين كارت درست بود؟ اين باعث مي شود كودك درباره عملي كه انجام داده بـــه فكر بيفتد." كتاب را كه خواندم متوجه شدم اين جمله از دل همین اين كتاب روانشناسي استخراج شده و بر دل خواننده هم نشسته. علي اي حال براي اينكه به معجزه تاثير احترام به كودك بيشتر پي ببريد يك روز را با تمام توان در هر شرايطي با كودك با احترام برخورد كنيد و درصورت برخورد غير منطقي او، سرزنش را كنار بگذاريد. فقط بگوئيد آيا اين كارت درست بود؟ می توانید از روش پدر یک دقیقه ای هم استفاده کنید.