پاسخ به سوال 16

علت ظهور نكردن امام زمان ـ عليه السلام ـ با اين همه مسلمان چيست؟

دوست عزيز!

ظهور امام زمان(عليه السلام) منجي بشريت و برپا كننده عدالت مطلق و فراگير در جهان، يك پديده است، و داراي شرائط و نشانه‌هايي است.

اما شرط تحقق ظهور و نشانه‌هاي آن چيست؟

شرايط اساسي ظهور دو چيز است:

شرط اول) آمادگي: يعني به وجودآمدن زمينه‌هاي پذيرش امام زمان و حكومت او ـ يعني تحقق حكومت الهي در اكثريت مردم جهان.

جامعه امروز نسبت به گذشته كمالات بسياري يافته است. اين امر قابل انكاري نيست. عقل در ابعاد فردي و اجتماعي آن رشد يافته است. ايجاد حكومتهاي دمكراسي به جاي حكومتهاي استبدادي در جهان نمونه اي از اين تكامل عقلي بشر است.

اما شرط اساسي ديگري كه تا آن حاصل نشود، عقل راه به جايي نمي برد و هر روز حيرت و سرگرداني بشر بيشتر مي شود، احساس نياز به وحي و نشانه هاي آن است.

بشر مي بايست دريابد كه بدون وحي و آموزه هاي آن قادر نيست تا راه را از چاه بازشناسد. تنها در اين صورت است كه چشم به آسمان خواهد دوخت تا از آسمان راه را به او بنمايند. اين مضمون روايت است كه شرط ظهور را اين احساس برشمرده است. اين كه در روايات آمده است كه مردم تا آخرالزمان صولت و برتري همه ادعاهاي بشري را تجربه مي كنند و به نتيجه نمي رسند، در پرتو همين امر قابل تفسير است. اين آمادگي جهاني براي ظهور است. بايد اعتراف كرد كه هر چند هر روز به تحقق اين شرط نزديك مي شويد ولي هنوز اين معرفت فراگير نيست.

شرط دوم ـ نيرو سازي:

فراهم شدن نيروهايي كه بتوانند اجراي عدالت در زمينه‌هاي مختلف را به دست گيرند، شرط ديگري براي ظهور آن حضرت است.

اما اين كه نيروهاي مهدوي چه خصوصياتي بايد داشته باشند و امروزه در جهان چه مقدار از اين گروه وجود دارند؟

منتظران ظهور دو دسته اند؛ عده‌اي براي سرسبزي و خرّمي و فراواني نعمت و ارزاني طالب ظهورند، و عده اي شيفته امام خويش هستند و او را محبوب و معشوق واقعي خود مي‌دانند. دسته اول در مصيبتها و مشكلات به ياد امام مي‌افتند و از او ياري مي‌جويند، و دسته دوم هميشه با ياد او به سر مي‌برند و يك لحظه از او غفلت نمي‌ورزند.

در داستان حضرت يوسف نكته‌اي حضرت يعقوب(ع) به فرزندان خود مي‌فرمايد:«يا بني إذهبوا فتحسّسوا من يوسف وأخيه» يعني اي فرزندانم! برويد و از يوسف و برادرش جستجو كنيد.(يوسف/87)

اما وقتي برادران، يوسف را مي‌يابند مي‌گويند: «يا ايها العزيز مسّنا و اهلنا الضرّ و جئنا ببضاعه مزجاه فاوف لنا الكيل و تصدق علينا ان الله يجزي المتصدقين» يعني اي عزيز مصر! سختي بر ما چيره گشته و متاع كمي آورده‌ايم؛ تو پيمانه ما را كامل كن و بر ما تصدّق و بخششي نما كه خدا پاداش بندگان را مي‌دهد.(يوسف/88)

يعقوب طالب خود يوسف است، اما برادران او طالب تكميل پيمانه هستند.

توسل در گروه اول ناپايدار و موقتي است، اما ارتباط گروه دوم پايدار و هميشگي است. بايد از مرحله اول عبور كرد، و به مرحله دوم صعود نمود تا احساس نياز به امام دائمي شود. آن گاه غيبتي كه به خاطر ما و غفلت ماست تبديل به حضور مي‌گردد و ظهور آن آينه تمام نماي الهي را رقم مي‌زند. بايد يعقوب وار منجي عالم را بخواهيم و دلداده او شويم تا لباس فرج قامت او را بيارايد.

البته آنده از روايات بدست مي آيد آن است كه نصابي از ياران امام با اين خصوصيات كافي است و امام با وجود آنان ظهور مي كنند.

و السلام- مشاوره مذهبي ـ قم.

پاسخ به سوال 17

در مورد امام زمان(عج) در اديان مختلف توضيح دهيد.

دوست محترم!

تقريباً همه كساني كه در زمينه مهدويت مطالعه دارند متفقند كه تمام اقوام جهان در انتظار يك رهبر بزرگ انقلابي به سر مي برند، و با اين كه هر كدام او را به نامي مي نامند، ولي همگي در اوصاف كلي و اصول برنامه هاي انقلابي او اتفاق دارند. به اين اتفاق جهاني در متون اسلامي نيز اشاره شده است: "السلام علي المهدي الذي وعد الله به الأمم" يا "ولقد كتبنا في الزبور من بعد الذكر أن الأرض يرثها عبادي الصالحون" يعني همانا در زبور(بعد از تورات) نگاشتيم كه زمين را بندگان صالح من به تصرف درخواهندآورد.(انبياء/105) نمونه هاي زير، بشاراتي است كه در كتب اديان مختلف آمده است:

1. در كتاب "جاماسب نامه" از قول زرتشت چنين آمده است: "مردي بيرون آيد از سرزمين تازيان ... مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق، و بر آئين جد خويش."

2. در "مزامير" داود جمله 29 آمده است: "صديقان وارث زمين شده، ابداً در آن ساكن خواهند شد."

3. در كتاب "وشن جوك" از كتب هندوها نيز چنين آمده است: "سرانجام دنيا به كسي برمي گردد كه خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته باشد."

4. و در انجيل "لوقا"، فصل دوازدهم نيز اين گونه بشارت داده شده است: "و شما مانند كساني باشيد كه انتظار آقاي خود را مي كشند تا هر وقت بيايد و در را بكوبد، بي درنگ براي او باز كنيد."

براي مطالعه بيشتر در اين زمينه مي توانيد از كتابهاي زير استفاده كنيد:

1. "حكومت جهاني مهدي"، تأليف آيت الله مكارم شيرازي، قم: مطبوعاتي هدف.

2. "سير انديشه ايرانيان در موعود آخرالزمان"، تأليف علي اصغر مصطفوي، تهران: ند.

3. "مصلح آخر الزمان"، تأليف سيد حسن ابطحي، قم: بطحاء.

مشاوره مذهبي ـ قم.

آيا اهل سنت و فرقه هاي ديگر شيعه نيز ظهور حضرت مهدي را قبول دارند؟

دوست عزيز!

اعتقاد به وجود منجي آخر الزمان مورد اتفاق همه اديان الهي ـ و بلكه همچنين بسياري از اديان غير الهي ـ است. اهل سنت هم بالاتفاق به وجود منجي اي به نام مهدي در آخر الزمان معترفند. بعضي از روايات اهل سنت مي گويد: منكر مهدي كافر است. علماي آنها نيز بدان قائلند.

اختلافي كه هست يكي در اين است كه نسب مهدي چيست؟ بعضي او را از اهل بيت پيامبر مي دانند و بعضي نه.

اختلاف ديگر در آن است كه مهدي موعود به دنيا آمده و عمر طولاني دارد و يا در آخر الزمان به دنيا مي آيد؟

مشهور ميان علماي اهل سنت در اين دو مورد همان اعتقاد شيعي است كه مهدي منتظر هم اكنون به دنيا آمده و از اولاد حضرت رسول اكرم(ص) است.

اختلاف اساسي ميان ما و مشهور اهل سنت در اين است كه مهدي آل محمد فرزند امام حسن عسكري(ع) است ـ كه شيعيان بدان قائلند ـ و يا نه ـ كه اهل سنت آن را مي گويند.

اگر چه در بعض روايات آنها آمده كه مهدي از حسن بن علي العسكري است، ولي علماي اهل سنت آن را نمي پذيرند.

در اين بحث مي توانيد به كتابهاي حضرت آية الله صافي گلپايگاني به نام "امامت و مهدويت" رجوع كنيد.

مشاوره مذهبي ـ قم.

وجود حضرت بقيه ا..الاعظم (ع) را با دلايل عقلي چگونه مي توان اثبات نمود ؟

دوست محترم!

سؤال شما را دو گونه مي توان فهميد:

الف) وجود امام عصر(ع) را عقل چگونه اثبات مي كند؟ يعني لزوم وجود امامي بالفعل و زنده چگونه با دليل عقلي اثبات مي شود؟ به ديگر سخن چرا عقلاً محال است عالم بي امام باشد؟

ب) زنده بودن امام عصر(عج) با عمر بيش از هزار سال چگونه به تأييد عقل مي رسد؟

ظاهرا مراد شما همان سؤال اول باشد.

اگر مراد شما سؤال اول است، بايد گفت وجود انسانهاي معصوم و حجت با دليل عقلي قابل اثبات هست، ولي اثبات لزوم حيات او در اين زمان كار با دليل عقلي مشكل است. البته ادله نقلي قاطع اين مسئله براي اثبات حضرتش به اندازه كافي موجود است.

اما سؤال دوم، به نظر عقل چيزي محال است كه مستلزم تناقض باشد، (ر.ك. به عقايد استدلالي، علي رباني گلپايگاني، ج2، ص169)

حال دقت كنيد زنده بودن و زندگي بيش از هزار سال آيا در خود تناقص دارد؟! به ديگر سخن آيا حيات به خودي خود مقتضي مرگ است، آن هم مرگ در عمري كوتاه؟!

توضيح اين كه هر چيزي اقتضائي دارد كه اگر مانعي بر سر راه آن قرار نگيرد همان اقتضاء انجام مي شود مثلاً سنگيني جسم اقتضاء سقوط به سوي زمين را دارد؛ البته اگر مانعي مثل خلاء يا بسته بودن آن در كار نباشد. حال سؤال اين كه خود حيات و زندگي اقتضائش چيست؟ آيا اقتضاء آن مرگ و عدم است، يا مرگ نوعي مانع بر سر راه آن است؟!(دقت كنيد)

پرواضح است با دقت عقلي در نفس حيات و زندگي مي يابيم كه آن هيچ اقتضايي جز حيات و استمرار ندارد، يعني مادامي كه علت موجد آن برداشته نشده يا مانعي بر سر راه آن قرار نگيرد، حيات مقتضي استمرار و ادامه دارد.

بيماريها، حوادث، بلايا و... همه موانعي در سر راه زندگي مي باشند كه موجب مي شود اقتضاء آن سدّ، و زندگي به مرگ تبديل شود.

تدبير و تقدير بلايا، حوادث و بيماريها، و در يك كلام موانع حيات به دست علت حيات آفرين، يعني خداي متعال است؛ و عقل محال نمي بيند كه خداوند به اراده خويش چنين موانعي را پيش نياورده تا زندگي بيشتر به طول انجامد.

نكته مهم اين كه ممكن است گفته شود جسم قابليت بقاء و اقتضاء استمرار هزارساله و بيشتر را ندارد و حيات يك فرد غير از زنده بودن روح، وابسته به بقاء جسم او نيز هست.

در اين باره نيز هيچ دليل عقلي محكم مبني بر اقتضاء داشتن عدم استمرار و بقاء براي جسم قائم نشده است بلكه حكماء قديم استدلال مي كردند كه در صورت اعتدال امزجه جسم انسان هرگز فرتوت نمي شود و پزشكي امروز نيز بر اساس اين پيش فرض است كه مي خواهد جلوي پيري يا مرگ را بگيرد!

از آن چه گذشت مي توان نتيجه گرفت كه حيات امام عصر(عج) بالغ بر هزارسال هيچ منع عقلي ندارد، گر چه يك خرق عادت است، و البته عقل خرق عادت را محكوم نمي كند. به خصوص كه نصوص پذيرفته شده از سوي عقل(مثل قرآن) چنين چيزي را تأييد مي كند.(عمر 950 ساله حضرت نوح(ع) و خواب سيصد و چند ساله اصحاب كهف و...)

براي مطالعه بيشتر به كتاب دادگستر جهان ـ، نوشته آيت الله ابراهيم اميني رجوع نماييد.

با التماس دعا. مشاوره مذهبي ـ قم.

پاسخ به سوال 20

حضرت مهدي(عج) كجاست؟

دوست محترم!

به طور تعييني كسي نمي داند آن حضرت كجا هستند، چون در اين صورت غيبت منتفي مي شود. با آشكاربودن محل زندگاني او ـ اگر يك جا ثابت باشند ـ ديگر غيبت چه معنايي دارد؟!

اما اگر سؤال از اين باشد كه نه به طور تعييني، بلكه به طور توصيفي حضرت ايشان در كجا سكونت دارند؟ محل استقرار ايشان جاي ثابتي هست يا نه؟ بايد گفت كه قدر مسلم اين است كه امام عصر(عج) در زمين هستند، و در يك جاي ثابتي هم نمي باشد؛ چنانچه در ملاقات با ابن مهزيار اهوازي ـ كه امام زمان(عج) را در حوالي مكه ملاقات كرد ـ فرمودند: در دره ها و قله ها سكونت مي گزيند؛ و در توقيع خويش به شيخ مفيد نيز اشاره به كوچ كردن خود دارد. البته امام(ع) هر سال در موسم حج به مكه مي آيند و اعمال حج را به پا مي دارند.

در اين باره مطالعه كتاب "حديث وصال"، از سيد مهدي شمس الدين، انتشارات شفق، را به شما توصيه مي كنيم.

مشاوره مذهبي ـ قم.

آيا امام زمان ازدواج كرده و همسر و فرزند دارند؟

دوست عزيز!

در مورد اين كه امام زمان(عج ) ازدواج نموده و يا اولادي دارند يا خير، ‌بايد گفت: اگر چه از ظاهر بعضي از روايات و ادعيه معصومين(ع) ‌چنين استفاده مي شود كه آن حضرت داراي همسر مي باشند، ‌ليكن اين روايات ضعيف بوده و قابل اعتماد نمي باشند.

از طرفي روايات ديگري كه از اعتبار زيادي برخوردارند به فرزند نداشتن آن حضرت تصريح مي كنند. مانند اين روايت كه مي گويد: شخصي علي بن ابي حمزه، ابن سراج و ابن سعيد مكاري ‌بر حضرت رضا(ع) ‌وارد شدند.

علي بن ابي حمزه در اين خصوص سئوال كرد. حضرت فرمودند: هر امامي فرزند دارد، به جز امامي كه حسين(ع) براي او از قبر بيرون مي آيد؛ ‌او فرزند ندارد. عرض كرد: فدايت شوم! درست فرمودي؛ شنيدم كه جدّت نيز همين را فرمود.(الغيبة، ‌شيخ طوسي، ‌ص134)

هم او مي گويد: به حضرتش عرض شد: روايت كرده ايم كه امام زمان از دنيا نمي رود تا فرزندش را ببيند. حضرت فرمود : آيا در اين حديث روايت كرده ايد: "الا القائم"؟ عرض كردند: بلي. (اثبات الوصية، مسعودي، ترجمه نجفي، ص210)

خلاصه اينكه اگر چه همسر و فرزند داشتن حضرت محتمل است ،‌ اما روايت معتبري كه موجب اطمينان باشد، ‌در اين زمينه وجود ندارد؛ بلكه شايد عكس آن محتمل باشد.

جهت مطالعه اين روايت به كتاب جزيره خضراء افسانه يا واقعيت ، علامه سيد مرتضي جعفر عاملي ، ترجمه سپهري ، ص 221 مراجعه فرماييد.

مشاوره مذهبي ـ قم.

آيا در زمان ظهور، امام زمان(عج) از ابزار جنگي امروزي استفاده ميكند؟

دوست عزيز!

در مورد وسائل و ابزاري كه حضرت از آنها استفاده مي كنند بايد گفت اگر چه در برخي روايات آمده است كه حضرت حجت(عج) با شمشير خروج و قيام مي كند، ولي شايد مقصود از آن توسل به مطلق اسلحه است. به عبارت ديگر، شمشير كنايه از قدرت و نيروي نظامي است. پس منظور از قيام با شمشير همان اتكاي بر قدرت است، تا مردم نپندارند كه مصلح بزرگ فقط به شكل يك واعظ عمل مي كند.

البته بر اساس بعضي از تحقيقات، كه در مجال ديگري مي توان بدان پرداخت، گاه در باره شكل نهضت حضرتش و اين كه خونهاي زيادي در آن ريخته مي شود، اغراق شده است. ولي قدر مسلم آن است كه نهضت ايشان با مبارزه جدي همراه است.

نكته اي كه شايان توجه است آن كه اصولا قيام ايشان، مانند قيام همه پيامبران الهي، از راه بهره گيري از وسايل و اسباب طبيعي خواهد بود، و هيچگاه اعجاز، شاكله اصلي آن را تشكيل نمي دهد، بلكه معجزات جنبه استثنايي دارند. به همين دليل همه پيامبران از ابزار روز و احيانا تاكتيكهاي نظامي زمان خود براي پيشبرد اهدافشان استفاده كرده و در انتظار معجزه نمي نشستند. البته اين به معناي نفي تاييدات خاص الهي به ايشان و يارانشان نمي باشد، چنان كه خداوند پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) را توسط ملائكه ياري فرمود. مؤيد عرائض فوق حديث "أبي الله أن يجري الأمور إلا بأسبابها" است، كه لااقل بنا به يك تفسير معناي آن اين است كه اصل اوليه در تحقق مشيت الهي، رعايت عادت و اسباب طبيعي در عالم مي باشد و خداوند پرهيز دارد از اينكه امور را بر خلاف حالت عادي به انجام برساند.

مشاوره مذهبي ـ قم.

تصوير كلي و اوضاع عمومي جهان در عصر دولت حضرت مهدي(عج) چگونه است؟

دوست محترم!

از احاديث استفاده مي شود كه وقتي مهدي موعود(ع) ظاهر شد و در جنگ پيروز گشت، و بر شرق و غرب جهان تسلط و سيطره يافت، تمام زمين به وسيله يك حكومت جهاني اسلامي اداره مي شود. براي تمام بلاد و استان ها، استانداران لايقي را با برنامه كار و دستورات لازم گسيل مي دارد. و به واسطه كوشش و جديت آنان، تمام زمين آباد و معمور مي گردد.

خود حضرت مهدي(عج) هم از دور، تمام حوادث و جريانات كشوهاي زمين را زير نظر دارد و تمام نقاط زمين، برايش مانند كف دست مي گردد. اصحاب و يارانش نيز از فاصله هاي دور، وي را مشاهده مي نمايند و با او تكلم مي كنند.

عدل و دادش تمام زمين را فرا مي گيرد، مردم با هم مهربان شده، و با صدق و صفا زندگي مي كنند. امنيت عمومي همه جا را فرا مي گيرد و كسي درصدد آزار ديگري نيست. وضع اقتصاي مردم بسيار خوب مي شود به طوري كه مستحق زكات پيدا نمي شود. باران هاي نافع پي درپي مي بارد. تمام زمين، سبز و خرم مي گردد. بركات و محصولات زمين زياد مي شود، اصلاحات لازم در امور كشاورزي به عمل مي آيد. توجه مردم به خدا زياد مي شود و گرد معاصي نمي گردند. دين اسلام دين رسمي جهان شده بانگ توحيد از همه جا بلند مي گردد.

در عصر مهدي(ج) عقل مردم كامل مي شود و سطح معلومات عمومي بالا مي رود، به طوري كه زن ها در خانه خويش از عهده قضاوت بر مي آيند.

حضرت صادق(ع) فرمود:"علم و دانش به بيست و هفت قسمت تقسيم شده، اما تاكنون بيش از دو قسمت آن در دسترس بشر قرار نگرفته است. وقتي قائم ما قيام كند، بيست و پنج قسمت ديگر را آشكار مي كند و در بين بشر پخش مي نمايد."("بحارالانوار"، علامه مجلسي، ج52، ص336)

ايمان مردم كامل مي گردد و كينه از دلشان بيرون مي رود.(دادگستري جهان، ابراهيم اميني، ص319)

براي مطالعه بيشتر در اين زمينه مي توانيد به كتاب "يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام زمان(عج)"، از عليرضا رجالي تهراني،‌ انتشارات نبوغ مراجعه نماييد.

پيروز باشيد.

مشاوره مذهبي ـ قم.

مهم ترين وظايف شيعيان در عصر غيبت چيست؟

دوست گرامي!

نكات ذيل برگرفته از روايات و به عنوان وظايف شيعيان و منتظران واقعي حضرت(عج) خدمت شما عرضه مي شود.

مرحوم سيدمحمدتقي موسوي متوفي 1348 هـ ق در كتاب شريف "مكيال المكارم" به هشتاد مورد از وظايف منتظران اشاره فرموده اند. ما بطور اختصار به برخي از آنها اشاره مي كنيم.

1 ـ دعا براي امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و خود تا به معرفت حضرتش نائل شويم. ائمه هدي عليهم السلام نيز همواره بر اين مهم تكيه داشته اند.

امام صادق(عليه السلام) دعايي به "زراره" تعليم كرده و مي فرمايند : «... اگر زمان غيبت را درك كردي چنين دعا كن: اللهم عرفني نفسك فإنك إن لم تعرفني نفسك لم أعرف نبيك. اللهم عرفني رسولك فإنك إن لم تعرفني رسولك لم أعرف حجتك. اللهم عرفني حجتك فإنك إن لم تعرفني حجتك ضللت عن ديني»(منتخب الاثر ـ آيت الله صافي گلپايگاني حديث 1 ص 501 ـ به نقل از غيبت نعماني، كافي، كمال الدين)

همچنين دعاهاي ديگري كه در كتب ادعيه و زيارات بدان اشاره شده، خصوصا دعاي معروف «اللهم كن لوليك الحجه ابن الحسن ... » كه بحمدالله در بين جامعه شيعه بسيار معروف و مشهور است.

2 ـ شناخت صفات و سيره امام عليه السلام: بديهي است كه يك عاشق دلباخته امام و يك منتظر حقيقي بايد بداند كه محبوبش از چه صفاتي برخوردار بوده، و چه سيره و روشي را در زندگي و ساير شئونات آن دارد.

در اين راستا، مطالعه آيات و روايات فراواني كه در ارتباط با وجود مقدس حضرت بقيه الله الاعظم عجل الله تعالي فرجه الشريف بيان شده، بسيار سودمند است.

3 ـ رعايت ادب در همه موارد: امامي كه واجب الاطاعه و حجت خدا بر تمامي اهل زمين است، نامش محترم و يادش بسيار گرامي است. او پيشواي همه و چشم بيناي خدا در بين مخلوقات اوست. روزي اهل زمين به يمن وجود اوست و هر كس كه به مرتبه اي از مراتب كمال مي رسد از پرتو عنايات حضرت حق است كه از مسير امامت به ما رسيده است.

4 ـ عشق و علاقه نسبت به حضرت: مرحوم سيدعبدالكريم كفاش، هفته اي يك مرتبه به محضر آن حضرت مشرف مي شد. او در ري در جوار حضرت عبدالعظيم حسني مي زيست. در يكي از تشرفاتش، حضرت از او مي پرسند: سيدعبدالكريم! اگر ما را نبيني چه خواهد شد؟ پاسخ مي دهد: آقا حتما مي ميرم. حضرت در پاسخ فرمودند: «اگر چنين نبودي ما را نمي ديدي» (مشعل هدايت ج 2 ص 129 ـ مبحث امكان تشرف ـ از استاد حاج شيخ حسين گنجي)

5 ـ علاقه مند كردن ديگران به امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف: طبيعي است كه هر كس به چيزي علاقمند باشد درصدد تبليغ و ترويج آن برآمده و آنرا به ديگران معرفي خواهد كرد، چه رسد به اينكه وجود مقدس خاتم الاوصيا عجل الله تعالي فرجه الشريف باشد.

6 ـ انتظار فرج: امام صادق عليه السلام فرمودند: «بخشي از ويژگيهاي ائمه عليهم السلام عبارت از تقوي، پاكدامني و خيرخواهي ... و صبر در انتظار فرج است.» (منتخب الاثر، آيت الله صافي، ص 498، به نقل از بحارالانوار)

در بسياري از روايات، پرفضيلت ترين اعمال، انتظار فرج دانسته شده است. (منتخب الاثر، آيت الله صافي، ص 493 ـ 500)

در بسياري از احاديث در باب انتظار فرج بيان شده كه هر گاه يكي از منتظران حضرت به رحمت الهي رفت، چنانست كه در ميان سپاه امام و يا در ميان چادر (خيمه) حضرت به شهادت برسد.

در بعضي از روايات تعبير شده كه چنين شخصي مثل كسي است كه با رسول خدا صلي الله عليه و آله در برابر كفر جهاد كرده باشد.

7 ـ اظهار علاقه وافر براي ملاقات با آنحضرت.

8 ـ ذكر فضائل و مناقب آنحضرت، و شركت در مجالس امام شناسي.

9 ـ صدقه براي سلامتي امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف.

10 ـ بجا آوردن حج و عمره و زيارت مشاهد مشرفه به نيابت از امام: اعمالي كه به نيابت از امام زمان عليه السلام بجا آورده مي شود در واقع هديه اي از جانب عاشقان و شيفتگان به ايشان است.

11 ـ استغاثه به وجود مقدس امام عجل الله تعالي فرجه الشريف: در بعضي از روايات از آن بزرگوار به "غياث المضطر المستكين" تعبير شده است.

توسل و استغاثه بر اهل البيت عليهم السلام، سيره دائمي بزرگان و صلحا و علما شيعه بوده و حتي ائمه هدي عليهم السلام نيز به وجود مقدس ايشان توسل مي جسته اند.

مرحوم عاملي در روايتي نقل مي كنند كه هنگامي كه حضرت زهرا سلام الله عليها بين ديوار و در مجروح شدند، به دنبال علي عليه السلام ... بودند، و ناله "يا ابن الحسن" سرمي دادند، و به وجود مقدس امام عصر حضرت حجه بن الحسن عجل الله تعالي فرجه الشريف استغاثه جستند.

12 ـ تجديد بيعت با امام عليه السلام: براساس پاره اي از روايات، تجديد بيعت بعد از هر نماز واجب و يا در هر جمعه مستحب است.(مكيال المكارم و منتخب الاثر)

و در روايتي از امام صادق عليه السلام نقل شده كه «هر كس بعد از نماز صبح و بعد از نماز ظهر بگويد: "اللهم صل علي محمد و آل محمد و عجل فرجهم"، نمي ميرد مگر آنكه حضرت را ببيند و بشناسد.»(بحارالانوار، ج 86، ص 77، باب 39)

13 ـ اجتناب از محارم: كسي كه منتظر واقعي است، بايد از آنچه كه امام زمانش كراهت و تنفر دارد، اجتناب نموده و هر عملي كه در تقرب او موثر است را به خاطر رضاي محبوب و ارتباط روحي با او انجام دهد.

مرحوم شيخ طوسي متوفي 460 هـ ق در "تجريد الاعتقاد" مي نويسد: «وجوده لطف و عدمه منا.» يعني وجود حضرت لطف و عنايت بر ماست و غيبت ايشان به خاطر اعمال و رفتار بد ماست .

"گفتم كه روي خوبت از من چرا نهان است

گفتا تو خود حجابي ورنه رخم عيان است"

"گفتم كه از كه پرسم جانا نشان كويت

گفتا نشان چه پرسي آن كوي، بي نشان است"

علي عليه السلام فرمودند: «زمين خالي از حجت خدا نيست، لكن خداوند متعال، خلقش را از اينكه حجت را بشناسند نابينا و محروم مي نمايد و اين به خاطر ظلمي است كه بر خودشان روا داشتند.»(بحارالانوار، ج51، ص113)

«ظلم و جور با بصيرت سنخيت ندارد، و كسي كه در كلاس گناه و معصيت بسر مي برد هم سنخ با اولياي خدا نيست. لذا ديده اش از شناخت حضرت نابيناست.»(مشعل هدايت، ج2، ص126، مقاله امكان تشرف)

حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، در توقيعي چنين مي فرمايند: «فما يحبسنا عنهم إلا ما يتصل بنا مما نكرهه و لانوثره منهم» يعني محبوس نكرده ما را از دوستان، مگر خبرهاي ناگواري كه همواره از ناحيه آنان به ما مي رسد كه ناخوشايند است، در حاليكه ما آن كارها را از ايشان نخواستيم.(احتجاج طبرسي، ج2، ص322)

14 ـ دوستي با صالحان: دوستي با دوستان حضرت باعث تقرب و جلب خشنودي ايشان است. همچنين ادخال سرور مومنين و محبين اهل بيت عليهم السلام و همچنين رفع حوائج آنان نيز از وظايف منتظران عصر ظهور شمرده نشده؛ چرا كه آن حضرت همانند اجداد طاهرينش باب الحوائج هستند.

قرآن كريم در وصف ياران حضرت ختمي مرتبت مي فرمايد: «محمد رسول الله والذين معه اشداء علي الكفار رحماء بينهم» يعني محمد رسول خدا (صلي الله عليه و آله وسلم) و كساني كه با او هستند بر عليه كفار بسيار خشن، ولي با يكديگر بسيار مهربانند.

و همچنين امر خداي حكيم كه مي فرمايد: «كونوا مع الصادقين» يعني همواره با افراد راستگو همنشين باشيد

15 ـ برائت از دشمنان خدا و اهل بيت عليهم السلام:

امام هادي عليه السلام در زيارت شريفه جامعه مي فرمايند: «برئت الي الله عزوجل من اعدائكم و من الجبت و الطاغوت و الشياطين و حزبهم الظالمين» يعني به درگاه خداي عز و جل از دشمنان شما و همچنين از جبت و طاغوت و از شياطين و حزب ستمكار آنان بيزارم.(مفاتيح الجنان، مرحوم شيخ عباس قمي(ره)، زيارت جامعه كبيره)

خدا يار و نگهدار شما. مشاوره مذهبي ـ قم.

جواب سوال 25

علائم و نشانه هاي ظهور امام زمان (عج) چيست؟

دوست محترم!

به استحضار مي‌رسد كه علائم ظهور به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند: علائم حتمي و علائم غير حتمي.

فضيل بن يسار از امام باقر (ع) روايت كرده كه فرمودند: «نشانه‌هاي ظهور دو دسته است: يكي نشانه‌هاي غيرحتمي و ديگر نشانه‌هاي حتمي؛ خروج سفياني از نشانه‌هاي حتمي است كه راهي جز آن نيست.» (غيبت نعماني، با ترجمه غفاري، باب18، ص429)

منظور از علائم حتمي آن است كه تقدير قطعي خدا به وقوع آن تعلق گرفته، و مشروط به هيچ قيد و شرطي نيست؛ و مقصود از علائم غير حتمي آن است كه وقوع آن ممكن است مشمول بداء گردد، چرا كه في الجمله مشروط به شروطي است كه اگر آن شروط تحقق يابد آن علائم واقع مي شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نيز تحقق نمي‌يابند.

علائمي در مورد حتمي بودن آنها نصي نداشته باشيم، تنها احتمال وقوع آن مي رود، و قطعي نيستند.

علائم غير حتمي بسيارند. ما در اينجا روايتي مفصلي از امام امام صادق(ع) را براي شما مي آوريم كه تعداد بسياري از آن را برشمرده است. اين روايت مشهوري است، ولي براي آن كه حق زحمات مؤلفين ادا شده باشد، مي گوييم كه اين روايت را با تغييرات عبارتي اندكي از كتاب "يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام رمان(عج)" نوشته عليرضا رجالي تهراني نقل مي كنيم.

قيلا لازم است تذكر دهيم كه گرچه هر يك از اين علائم حتمي الوقوع نيست، ولي به طور كلي احوال آخرالزمان را به ما معرفي مي كند. با مطالعه آن شباهتهاي زياد آن را با شرائط زمان خودمان مي يابيم.

در اين روايت، امام صادق(ع) به يكي از ياران خود فرمودند:

هر گاه ديدي كه حق بميرد و طرفدارانش نابود شوند؛ و ظلم و ستم فراگير شده است؛ و قرآن فرسوده و بدعت‌هايي از روي هوا و هوس در مفاهيم آن بوجود آمده است؛ و ديدي دين خدا، عملاً، توخالي شده، همانند ظرفي كه آن را واژگون سازند!

و همچنين هر گاه ديدي كه اهل باطن بر اهل حق پيشي گرفته‌اند؛ و كارهاي بد آشكار شده و از آن نهي نمي‌شود، و بد كاران باز خواست نمي‌شوند؛ و مردان به مردان و زنان به زنان اكتفا مي‌كنند.

و هنگامي كه ديدي ‌افراد باايمان سكوت كرده، و سخنشان را نمي‌پذيرند؛ و ديدي كه شخص بدكار دروغ گويد، و كسي دروغ و نسبت نارواي او را رد نمي‌كند؛ و ديدي كه بچه‌ها به بزرگان احترام نمي‌گذارند؛ و قطع رحم مي شود.

و وقتي ديدي كه بد كار را ستايش كنند و او شاد شود، و سخن بدش به او برنگردد؛ و ديدي كه نوجوانان پسر همان كنند كه زنان كنند [يعني به مانند آنان خود را زينت مي كنند]؛ و زنان با زنان ازدواج كنند.

و هنگامي كه ديدي انسانها اموال خود را در غيراطاعت خدا مصرف مي‌كنند و كسي مانع آنها نمي‌شود؛ و ديدي كه افراد با ديدن كار و تلاش مؤمنانه [از آن تعجب مي كنند] و به خدا پناه مي‌برند.

و ديدي كه مداحي دروغين از اشخاص زياد شود؛ و همسايه همسايه خود را اذيت مي‌كند و از آن جلو گيري نشود؛ و ديدي كه : كافران از صعوبت زندگي مؤمن، شاد مي شوند؛ و ديدي مردم شراب را آشكار مي ‌آشامند، و براي نوشيدن آن كنار هم مي‌نشينند و از خداوند متعال نمي‌ترسند؛ و‌ كسي كه امر به معروف مي‌كند خوار و ذليل است.

و همچنين هنگامي كه ديدي آدم بدكار در چيزي مورد ستايش ست كه خداوند آن را دوست ندارد؛ و ديدي كه اهل قرآن و دوستان آنها خوارند؛ و راه نيك بسته و راه بد باز است؛ و ديدي كه انسان ها به زبان مي‌گويند، ولي عمل نمي‌كنند.

و وقتي ديدي خانه كعبه تعطيل شده، و به تعطيلي آن دستور داده مي‌شود؛ و مؤمن، خوار و ذليل شمرده شود؛ بدعت و زنا آشكار شود؛ و مردم به شهادت و گواهي ناحق اعتماد كنند.

و ديدي كه حلال حرام، و حرام حلال مي شود؛ و دين بر اساس ميل اشخاص معني مي شود، و كتاب خدا و احكام آن تعطيل مي گردد؛ و جرأت بر گناه آشكار شود، و ديگر كسي براي انجام آن منتظر تاريكي شب نگردد.

و آنگاه كه ديدي مؤمن نتواند نهي از منكر كند مگر در قلبش؛ و ثروت بسيار زياد در راه خشم خدا خرج گردد؛ و سردمداران به كافران نزديك شوند و از نيكوكاران دور شوند؛ و واليان در قضاوت رشوه بگيرند؛ و پستهاي مهم واليان بر اساس مزايده است، نه بر اساس شايستگي.

و آن زمان كه ديدي مردم را به تهمت و يا سوء ظن بكشند؛ و ديدي كه مرد به خاطر همبستري با همسران خود مورد سرزنش قرار گيرد. و هنگامي كه زن بر شوهر خود مسلط شود و كارهايي كه مورد خشنودي شوهر نيست انجام مي‌دهد و به شوهرش خرجي مي‌دهد.

و همچنين آنگاه كه ديدي سوگند هاي دروغ به خدا بسيار گردد؛ و آشكارا قماربازي ‌شود؛ و مشروبات الكلي به طور آشكار بدون مانع خريد و فروش مي‌شود.

و وقتي ديدي كه مردم محترم توسط حاكمان قلدر خوار شوند؛ و نزديك ترين مردم به فرمانداران آناني هستند كه به ناسزاگويي به ما، خانواده عصمت(ع)، ستايش شوند؛ و هر كس ما را دوست دارد او را دروغگو خوانده، و گواهي اش را قبول نمي‌كنند.

و آنگاه كه ديدي مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت مي كنند؛ و شنيدن سخن حق بر مردم سنگين، ولي شنيدن باطل برايشان آسان است؛ و ديدي كه همسايه از ترس زبان همسايه به او احترام مي‌كند.

و وقتي ديدي حدود الهي تعطيل شود، و طبق هوي و هوس عمل گردد؛ و ديدي كه مسجدها طلا كاري (زينت داده) شود؛ و ديدي كه‌ راستگوترين مردم نزد آنها مفتري و دروغگو است.

هنگامي كه ديدي بدكاري آشكار شده، و براي سخن چيني كوشش مي‌شود؛ و‌ ستم و تجاوز شايع شده است؛ و غيبت، سخن خوش آنها شود و بعضي بعض ديگر را به آن بشارت دهند.

وقتي ديدي حج و جهاد براي خدا نيست؛ و‌ سلطان به خاطر كافر، شخص مؤمن را خوار كند؛ و خرابي بيشتر از آبادي است؛ و معاش انسان از كم فروشي به دست مي‌آيد؛ و خون ريزي آسان گردد؛ و مرد به خاطر دنيايش رياست مي‌كند.

و هنگامي كه ديدي مردم نماز را سبك شمارند؛ و‌ انسان ثروت زيادي جمع كرده، ولي از آغاز آن تا آخر، زكاتش را نداده است؛ و‌ قبر مرده‌ها را بشكافند و آنها را اذيت كنند؛ و هرج و مرج بسيار شود؛ و‌ مرد روز خود را با مستي به شب مي‌رساند، و شب خود را نيز به همين منوال صبح مي كند، و هيچ اهميتي به آيين مردم ندهد.

آنگاه كه با حيوانات آميزش ‌شود؛ و مرد به مسجد (محل نماز) مي‌رود و وقتي برمي‌گردد لباس در بدن ندارد؛ [ يعني لباسش را دزديده اند].

هنگامي كه ديدي حيوانات هم ديگر را بدرند؛ و دلهاي مردم سخت، و ديدگانشان خشك، و ياد خدا برايشان گران است؛ و بر سر كسبهاي حرام آشكارا رقابت مي‌كنند؛ و ديدي كه نمازخوان براي خودنمايي نماز مي‌خواند؛ و فقيه براي دين خدا فقه نمي‌آموزد، و طالب حرام ستايش و احترام مي‌گردد؛ و‌ مردم در اطراف قدرتمندان هستند؛ و طالب حلال، مذمت و سرزنش مي‌شود، و طالب حرام ، ستايش و احترام مي‌گردد.

آنگاه كه در مكه و مدينه كارهايي مي‌كنند كه خدا دوست ندارد، و كسي از آن جلو گيري نمي‌كند، و هيچ كس بين آنها و كارهاي بدشان مانع نمي‌شود؛ و آلات موسيقي و لهو و لعب در مدينه و مكه آشكار گردد؛ و مرد سخن حق گويد و امر به معروف و نهي از منكر كند، ولي ديگران او را از اين كار برحذر مي‌دارند.

هنگامي كه ديدي مردم به همديگر نگاه مي‌كنند [يعني چشم همچشمي مي كنند، يا معيارشان بر خوب و بد اعمال خدا نيست] ، و از مردم بدكار پيروي نمايند؛ و راه نيك پيرو ندارد؛ و مرده را مسخره كنند و كسي براي او اندوهگين نشود؛ و ديدي كه : سال به سال بدعت و بديها بيشتر شود؛ و مردم جز از سرمايه داران پيروي نكنند؛ و‌ به فقير چيزي را دهند كه برايش بخندند، ولي در راه غيرخدا ترحم مي كنند.

وقتي كه ديدي علائم آسماني آشكار شود، و كسي از آن نگران نشود؛ و مردم مانند حيوانات در انظار يكديگر عمل جنسي انجام مي دهند و كسي از ترس مردم از آن جلو گيري نمي‌كند؛ و انسان در راه غير خدا بسيار خرج كند، ولي در راه خدا از اندك هم مضايقه دارد.

و آنگاه كه ديدي عقوق پدر و مادر رواج دارد، و فرزندان هيچ احترامي براي آنها قائل نيستند، بلكه نزد فرزند از همه بدترند.

هنگامي كه ديدي زنها بر مسند حكومت بنشينند و هيچ كاري جز خواسته آنها پيش نرود، و ديدي پسر به پدرش نسبت دروغ بدهد، پدر و مادر را نفرين كند و از مرگشان شاد شود؛ و ديدي كه اگر روزي بر مردي بگذرد، و او در آن روز گناه بزرگي مانند بدكاري‌ ، كم فروشي، و زشتي انجام نداده ناراحت است.

و وقتي ديدي قدرتمندان، غذاي عمومي مردم را احتكار مي كنند؛ و‌ اموال خمس در راه باطل تقسيم گردد، و با آن قماربازي و شراب خواري شود، و به وسيله شراب بيمار را مداوا، و براي بهبودي، آن را تجويز كنند؛ و ديدي كه مردم در امر به معروف و نهي از منكر و ترك دين بي تفاوت و يكسانند؛ و ديدي كه سر و صداي منافقان برپا، اما صداي حق طلبان خاموش است؛ و ديدي كه براي اذان و نماز مزد مي‌گيرند؛ و مسجدها پر است از كساني كه از خدا نمي ترسند و غيبت هم مي نمايند.

هنگامي كه ديدي خورندگان اموال يتيمان ستوده شوند؛ و قاضيان بر خلاف دستور خداوند قضاوت كنند؛ و استانداران از روي طمع، خائنان را امين خود قرار دهند؛ و فرمانروايان ميراث مستضعفان را در اختيار بدكاران از خدا بي خبر قرار دهند؛ و ديدي كه بر روي منبرها از پرهيزكاري سخن مي‌گويند، ولي گويندگان آن پرهيزكار نيستند.

و بالخره هنگامي كه ديدي صدقه را با وساطت ديگران، بدون رضاي خداوند، و به خاطر درخواست مردم بدهند؛ و ديدي وقت نمازها را سبك بشمارند؛ و همّت وهدف مردم شكم و شهوتشان است؛ و دنيا به آنها روي كرده است؛ و ديدي نشانه‌هاي برجسته حق ويران شده است؛ [اين آخرالزمان است] در اين وقت خود را حفظ كن و از خدا بخواه كه از خطرات گناه نجاتت بدهد. (بحارالانوار، علامه مجلسي، ج52، ص260 ـ 256 ـ با تصرف اندك در متن)

اين بود روايت امام صادق ( ع ) كه به ذكر گوشه‌اي از مفاسد جهان در آستانه قيام وانقلاب بزرگ حضرت مهدي (عج) فرا گير خواهد شد.

و اما "علائم حتمي الوقوع" ظهور با استفاده از روايات معصومين عليه السلام، اندك است.

در روايتي امام صادق(ع) مي فرمايند: «پيش از ظهور قائم(عج) پنج نشانه حتمي است: قيام يماني، فتنه سفياني، صيحه آسماني،‌ قتل نفس زكيه و شكافتن زمين و فرو رفتن عده اي در بيابان» (كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق ، ص650)

همچنين امام صادق فرموده است: «وقوع ندا[ي آسماني] از امور حتمي است؛ و سفياني از امور حتمي است و يماني از امور حتمي است و كشته شدن نفس زكيه از امور حتمي است و كف دستي كه از افق آسمان برون آيد از امور حتمي است. و سپس اضافه فرمودند: «و نيز وحشتي در ماه رمضان است كه خفته را بيدار كند و شخص بيدار را به وحشت انداخته و دوشيزگان پرده نشين را از پشت پرده بيرون مي‌آورد.» (غيبت نعماني،‌ با ترجمه غفاري، باب14، ص365)

اميرالمؤمنين(ع) از رسول خدا(ص) روايت نموده كه فرمودند: «ده چيز است كه پيش از قيامت حتماً به وقوع خواهد پيوست : فتنه سفياني و دجال ، واقعه دخان [دود]، ظهور دابه، خروج قائم، طلوع خورشيد از مغرب، نزول عيسي، خسوف در مشرق، خسوف در جزيرة العرب، و آتشي كه از مركز عدن شعله مي‌كشد و مردم را به سوي بيابان محشر هدايت مي‌كند»(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج52، ص209 و غيبت شيخ طوسي، ص 267)

امام محمد باقر(ع) فرموده است: « در كوفه، پرچمهاي سياهي كه از خراسان بيرون آمده است، فرود مي‌آيد و وقتي مهدي(ع) ظاهر شد، براي بيعت گرفتن به سوي آن مي‌فرستد.» (غيبت شيخ طوسي، ص274)

براي اطلاع كامل از علائم و نشانه ها و اوضاع و احوال آخرالزمان شما را توصيه مي كنيم به كتاب "نوائب الدهور في علائم الظهور" نوشته مرحوم ميرجهاني كه در 3 جلد نگاشته شده، و همچنين كتاب عصر ظهور نوشته علي كوراني مراجعه كنيد.

مشاوره مذهبي ـ قم.

در مورد رجعت،‌ با ديد روايي، عقلي و اعتقادي توضيح دهيد؟

دوست عزيز!

رجـعـت در لـغـت عـرب به معناى بازگشت است؛ و در اصطلاح، بر بازگشت گروهى از انـسـانـها پس از مرگ و پيش از روز رستاخيز اطلاق مى شود كه همزمان با نهضت جهانى حضرت مهدى موعود (عليه السلام) صورت مى گيرد.

از ديدگاه اسلام و آيين هاى ديگر الهى، جوهره انسان را روح مجرد وى تشكيل مى دهد، كه از آن بـه "نـفـس" نـيـز تـعبير مى شود. نفس بعد از فناى بدن باقى مى ماند و به حيات جاودانه خود ادامه مى دهد.

از سـوى ديگر پروردگار بزرگ، از نظر قرآن، قادر مطلق است، و هيچ مانعى توانايى او را محدود نمى سازد.

بـا ايـن دو مـقدمه كوتاه، روشن مى گردد كه مساله رجعت، از ديدگاه عقل، امرى است ممكن؛ زيـرا بـا انـدك تـامـلـى معلوم مى شود كه بازگرداندن اين گروه از انسانها، به مراتب از آفرينش نخستين آنان، سهل تر است. بـنـابـراين پروردگارى كه در وهله اول آنان را آفريده است، بى ترديد بر بازگرداندن مجدد آنان توانايى دارد. بر اساس منطق وحى، نمونه هايى از رجعت را در امتهاى پيشين نيز مى توان يافت.

قـرآن مـجـيـد در ايـن زمـيـنه مى فرمايد: «واذ قلتم يا موسى لن نؤمن لك حتى نرى اللّه جهرة فاخذتكم الصاعقة و انتم تنظرون ثم بعثناكم من بعد موتكم لعلكم تشكرون. يعني آنـگـاه كـه گفتيد اى موسى ما هرگز به تو ايمان نمى آوريم تا آن كه خداوند بزرگ را آشكار ببينيم، پس صاعقه شما را دربرگرفت، در حالى كه نگاه مى كرديد. سپس شما را پس از مرگتان برانگيختيم، باشد كه سپاسگزارى نماييد. (بـقـره/55 و56)

و در جاى ديگر از زبان عيسى مسيح مى فرمايد: «وأحى الموتى باذن اللّه» يعني مردگان را به اذن خداى بزرگ زنده مى گردانم. (آل عمران/49)

قرآن كريم نه تنها بر امكان رجعت صحه مى گذارد كه وقوع و تحقق بازگشت جمعى از انسانها را، پـس از آن كـه از جـهـان رخـت بربستند، تاييد مى كند.

قرآن در دو آيه ذيل به بازگرداندن گروهى از مردم پس از مرگ و پيش از برپايى قيامت، اشاره مى كند.

«وإذا وقـع القول عليهم أخرجنا لهم دابة من الارض تكلمهم إن الناس كانوا باياتنا لايوقنون و يوم نحشر من كل امة فوجا ممن يكذب باياتنا فهم يوزعون» يعني چـون سـخن خدا بر آنان واقع شود، موجودى را از بين آنان بيرون مى آوريم كه با مردم در باره اين كه گفتار ما را باور نداشتند، سخن گويد. و آن روز كـه از مـيـان هـر امـت, جـمـعـى از تـكذيب كنندگان آيات ما را برانگيزيم، پس آنان بازداشته خواهند شد. (نمل :82 و 83)

بـراى زمـيـنـه سازى استدلال به اين دو آيه شريفه بر مساله رجعت پيش از روز رستاخيز، شايسته اسـت نـكـات يـاد شـده در زير مورد توجه قرار گيرد:

1ـ مفسران اسلامى برآنند كه اين دو آيه پيرامون جريانات پيش از قيامت و نشانه هاى آن سخن مى گويد؛ چـنـانكه جلال الدين سيوطى در تفسير الدرالمنثور از "ابن ابى شيبة" و او از "حذيفة" نقل مى كند كه خروج دابه از حوادث پيش از قيامت است. (الدرالمنثور، ج5، ص177)

2ـ تـرديدى نيست كه در روز رستاخيز، همه انسانها محشور مى گردند، نه يك گروه معين از ميان هر امت. قرآن در مورد عموميت و فراگير بودن حشر انسانها چنين مى فرمايد: «ذلك يوم مجموع له الناس» يعني آن روزى است كه همه مردم، گرد آورده مى شوند.(هود/103)

و در جـاى ديـگـر مـى فرمايد: «ويوم نسير الجبال و ترى الارض بارزة و حشرناهم فلم نغادر مـنـهم احدا» يعني روزى كه كوهها را به حركت درآورديم و زمين را آشكار ببينى و همه آنان را گردآورى نموده و هيچ كس را فرو گذار ننماييم.(كـهـف/47)

بـنـابـراين، در روز قيامت همه افراد بشر برانگيخته مى شوند و اين امر به جمع معينى اختصاص ندارد.

3ـ آيـه دوم از دو آيـه مـذكـور، بـه بـرانگيخته شدن گروه خاص و جمع معينى از امتها تصريح مى نمايد، نه همه انسانها؛ زيرا اين آيه شريفه مى فرمايد: «ويوم نحشر من كل أمة فوجا ممن يكذب باياتنا» يعني آن روز كه از ميان هر امت گروهى از تكذيب كنندگان آيات خود را برخواهيم انگيخت ـ گروهي از تكذيب كنندگان و نه همه انسانها و يا حتي همه تكذيب كنندگان.

نـتـيـجـه: از ايـن سـه مقدمه كوتاه، به خوبى روشن مى گردد كه برانگيختن گروه خاصى از انـسانهاى تكذيب كننده آيات الهى، كه از آيه دوم استفاده مى شود، حادثه اى است كه پيش از برپا شدن قيامت روى خواهد داد. زيـرا حـشـر انـسانها در روز رستاخيز، شامل همه افراد بشر مى گردد و به گروه خاصى محدود نمى شود.

بـا ايـن بيان، روشنى گفتار ما مبنى بر بازگشت گروهى از انسانها پس از مرگ و پيش از برپايى رستاخيز، به ثبوت مى رسد، و اين پديده همان رجعت است.

بـر هميـن اسـاس، اهل بيت پيامبر(عليه و عليهم السلام) كه قرين قرآن و مفسران وحى الهى هستند، به روشنگرى در اين زمـيـنـه بـرخـاسـتـند و ما براى رعايت اختصار، به دو روايت از آنان اكتفا مى كنيم:

امام صادق (ع) مى فرمايد: «ايام اللّه ثلاثة: يوم القائم عليه السلام، و يوم الكرة و يوم القيامة» يعني ايام الهى سه روز هستند: روز قيام حضرت مهدى(ع)، روز رجعت و روزرستاخيز.

و در جاى ديگر مى فرمايد: «ليس منا من لم يؤمن بكرتنا» يعني كسى كه بازگشت مجدد ما را به دنيا نپذيرد از ما نيست.

شـايـسـتـه اسـت در اينجا به دو نكته مهم اشاره كنيم:

1ـ فلسفه رجعت: با انديشه در انگيزه هاى رجـعـت، به دو هدف بلند از اهداف اين پديده برمي خوريم. يكى نشان دادن جلال و شكوه واقـعـى اسـلام و سـرافـكندگى كفر، و ديگرى دادن پاداش به انسانهاى با ايمان و نيكوكار و كيفر نمودن كافران و ستمگران.

2ـ تـفـاوت بارز رجعت با تناسخ: تذكر اين نكته لازم است كه مساله رجعت از ديدگاه شيعه هرگز مـسـتـلـزم اعتقاد به تناسخ ‌نيست. زيرا نظريه تناسخ بر انكار رستاخيز مبتنى است و جهان را در گردش دائمي مى داند كه هر دوره اى تكرار دوره پيش از آن است.

بـر اسـاس اين نظريه، روح هر انسانى پس از مرگ، بار ديگر به دنيا باز مى گردد و به بدن ديگرى منتقل مى شود. پـس اگـر روح در زمـان گـذشته از نيكوكاران بوده، در بدنى قرار مى گيرد كه دوران بعد را با خـوشـى مى گذراند و اگر از بدكاران بوده، به بدنى منتقل مى شود كه دوران بعد را با سختى ها سپرى خواهد كرد؛ و ايـن بـازگشت در حكم رستاخيز او است. اين در حالي است كه معتقدان به رجعت، به پيروى از شريعت اسلام، به قيامت و معاد ايمان دارند؛ بلكه بعضي از حكماء اسلامي انتقال يك روح جدا شده از بدن را به بدن ديگر محال مى دانند.

قائلين به رجعت تـنـهـا بـر آنـنـد كه گروهى از انسانها، پيش از قيامت به اين جهان باز مى گردند و پس از بـرآورده شـدن حـكـمتها و مصالح آن، بار ديگر به سراى جاودانى مى شتابند تا در روز رستاخيز، هـمـراه بـا ديـگـر انـسانها برانگيخته شوند؛ و هرگز يك روح، پس از جدا شدن از بدن، به بدين ديگرى منتقل نمى گردد.

براي مطالعه در اين باره رجوع كنيد به:

1ـ كتاب "شيعه پاسخ مى دهد".

2- "رجعت يا دولت كريمه اهل البيت(ع)" استاد شيرازي.

3- تفسير نمونه، ج15، ص555، آيت الله مكارم شيرازي، در آدرس اينترنتي:http://www.makaremshirazi.org/books/persian/tafsir/j15/tna15027.htm#link281.

در صورت وجود پرسشي ما را مطلع نماييد.

مشاوره مذهبي ـ قم.

بعد از ظهور حضرت مهدي(عج) و شهادت ايشان، چه اتفاقي ميافتد؟

دوست عزيز!

اگر چه دولت حقه و كريمه حضرت بقيةالله الاعظم(عج) تا پايان جهان ادامه خواهد داشت، اما در اينكه چند سال به طول خواهد انجاميد، احاديث مختلفي در منابع اسلامي ديده مي شود، از جمله 5 و 7 و 9 و 19 و 40 و 309 سال وارد شده است. طبق روايات، از پيامبران، حضرت اسماعيل صادق الوعد و عيسي و بعضي ديگر از انبياء ـ علي نبينا و آله و عليهم السلام ـ و حضرت رسول اكرم ـ صلوات الله عليه و آله ـ و اميرالمؤمنين علي(ع) و امام حسين(ع) و سايرامامان معصوم(ع) و جمعي از اصحاب با وفاي آنان و نيز اصحاب كهف و برخي ديگر رجعت خواهند كرد.

اما با بررسي روايات رجعت استفاده ميشود كه نخستين كسي كه براي فرمانروايي جهان پس از شهادت حضرت مهدي(عج) رجعت مي كند، حضرت امام حسين(ع) است. چنانكه امام صادق(ع) فرموده اند: «نخستين كسي كه زمين براي او شكافته مي شود، و به روي زمين رجعت مي كند، حسين بن علي(ع) است.»

بر طبق روايات، امام حسين (ع) در اواخر حكومت امام زمان(عج) با اصحاب با وفايش رجعت مي كنند، و پس از شهادت حضرت مهدي(عج)، امام حسين(ع) آن حضرت را غسل و كفن و حنوط نموده و به خاك مي سپارد.

البته در برخي روايات ديگر آمده: چون قائم آل محمد(ص) از دنيا برود و يا شهيد شود، چهل روز پس از آن قيامت برپا مي گردد و مردگان از گورها به درآيند و براي حساب و جزاي محشر آماده گردند.(ارشاد شيخ مفيد، ترجمه ساعدي، ص 708 _ نقل از كتاب يكصد پرسش و پاسخ پيرامون امام زمان(عج)، نوشته عليرضا رجالي تهراني، ص 230).

اما "شيخ حر عاملي" در كتاب «ايقاظ» در اين باره مي نويسد: شايد چهل روز ايام رجعت باشد و اين عدد اشاره به كمي دوران حضرتش باشد، چون مقدار زياد را با عدد هفتاد و مقدار كم را با اعداد كمتر معرفي مي كنند.

و يا اينكه هر روزي برابر هزار سال باشد، چنانكه مي فرمايد: "يك روز نزد پروردگار مثل هزار سال است كه شما مي شماريد."

و شايد هم مراد از قيامت در اين روايات، قيامت صغري يعني رجعت باشد، و البته اطلاق قيامت بر رجعت مانعي ندارد و قيامت ممكن است بر هر دو اطلاق شود.(الايقاظ من الهجعة، شيخ حر عاملي، ترجمه احمد جنتي، ص 400 _ نقل از همان).

مشاوره مذهبي ـ قم.