قلب به عنوان یكی از مراتب وجود آدمی همواره با دگرگونی و قبض و بسط همراه است و از فراز و نشیب جدایی ندارد. لذا هر امری كه خارج از اعتدال بوده و به دو طرف افراط و تفریط نزدیک باشد باعث اضطراب و دگرگونی قلب می شود یعنی هر گناه و فعل زشت و حرامی ذانا این قابلیت را دارد كه انسان را به قبض بیندازد و او را در هم و غمگین نماید كه انسان در چنین حالتی باید توبه و استغفار را کلید بیماری و رهایی از قبض قرار دهد تا به حالت عادی بازگردند و در طرف مقابل نیز دوری و پرهیز از زشتی ها و وارد شدن در جرگه اهل تقوا و متقین نیز موجب می شود تا انسان به بسط افتاده قلبش شاد و مطمان گردد كه در این صورت لازم است انسان شكر خدای به جا آورد.

در این زمینه امام رضا علیه السلام  فرمودند: إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً وإدبارا، ونَشاطا وفُتورا، فإذا أقبَلَت بَصُرَت وفَهِمَت، وإذا أدبَرَت كَلَّت ومَلَّت، فَخُذُوها عِندَ إقبالِها ونَشاطِها، واترُكُوها عِندَ إدبارِها وفُتورِها؛

همانا دلها را رویكردى است و روى گردى، نشاطى است و ضعفى، پس هر گاه رو كنند، با فهم و بصیرت شوند و هر گاه پشت كنند، خسته و ملول گردند. بنابراین، به گاه روى آورى و نشاطشان، به آنها چنگ زنید [و در عبادات به كارشان كشید] و به گاه رویگردانى و ضعفشان، آنها را به حال خود رها سازید. ( بحار الأنوار: 78/353/9 )