شب اول قبر واقعی

این سوال از دو جنبه قابل ملاحظه است:

مطلب اول اینکه احکام فقهی که بر لیلة الدفن بار می شود مربوط به کدام شب است؟ شب دفن یا شب فوت؟ و آیاحقیقتاً و تکویناً شب اول قبر و اولین شبی که مرده وارد عالم قبر می شود کدام شب است؟

مطلب دوم اینکه باید تلقی از قبر مشخص شود؟ آیا قبر مفهومش همین قبر مادی است که بدن مرده را دفن می کنند؟ اگر این باشد حکمش فرق می کند با اینکه ما قبر را مساوی با عالم برزخ بگیریم. چنانکه در روایات همین قبر مساوی عالم برزخ تلقی شده. این چهار محور باید جدا جدا ملاحظه بشود.

اما نسبت به بحث اول باید گفت
 

احکام فقهی و احکام اعتباری که بر لیلة الدفن مترتب هست مثل خواندن نماز وحشت یا نماز لیلة الدفن باید حتماً شبی که دفن می کنند خوانده شود نه شبی که از دنیا می رود.

بنابراین چند شبی که دفن نشده مورد نظر نیست. فقط آن شبی که دفن می کنند سفارش شده. در مورد کسانی که می سوزانند همان شبی که سوزانده می شود باید خواند البته مسلمان را نمی سوزانند. بنابراین احکامی هم برای آنها وجود ندارد.

بعضی از احکام فقهی و احکام اعتباری که بر مرگ و دفن و مسایل مربوط به آن مترتب هست همگی بعد از دفن در قبر است. اما به لحاظ حقیقی همین که وارد عالم برزخ شد آن اولین شبی است که وارد عالم برزخ شده چه دفن بشود چه نشود.

در گذشته کسانی را که می خواستند اعدام بکنند یا به صلیب، یا به دار می کشیدند به طوری که همان جا می ماندند تا از گرسنگی و تشنگی بمیرند. گاهی ممکن بود چند سال بر دار بمانند.

از امام سوال کردند کسی که دفن نشود فشار قبر دارد؟ برخی ممکن است در دریا غرق بشوند پس دفن نشده اند که فشار قبر داشته باشند. امام فرمود: همان خدایی که خدای زمین است خدای هوا هم هست. همان خاصیتی که در زمین هست در هوا هم هست. امام فرمود: خدای زمین خدای دریا هم هست.

حاصل اینکه لزومی ندارده حتماً در یک حفره ای دفن کنند. شب اولی که شخص از دنیا رفت وارد عالم برزخ می شود و از لحظه ای که روح انسان از بدن جدا می شود روح همراه بدن مثالی و به همراه بدن برزخی وارد عالم برزخ می شود و همه احکام عالم و مقررات عالم برزخ بر او حاکم است و طبیعی است که آن مقررات و قوانین با قوانین دنیا تفاوت هایی دارد. باید از آن به بعد دیگر با نگاه برزخی به آن فرد و احکامی که بر او مترتب هست نگاه بکنیم.

پس به لحاظ فقهی وبه لحاظ احکام اعتباری آن شبی که دفن می کنند شب اول قبر است اما به لحاظ حقیقی و تکوینی به محضی که وارد عالم برزخ شد ، برزخی است و احکام برزخ براو مترتب می شود یعنی از لحظه مرگ.

اما نسبت به اینکه فشار قبر و مسائلی از این قبیل آیا مربوط به همین بدن مادی است و قبر در واقع همین قبرمادی هست یا نه؟ بین علما اختلاف نظر هست اما اکثر علمای بزرگ مثل امام خمینی رحمة الله علیه معتقد هستند که منظور از قبر و فشار قبر و همه آن مجازات ها و عالم برزخ همه بر حسب برزخ است نه بر حسب ماده و برهان عقلی شامل آن می شود و آن را اثبات می کند.

به لحاظ نقلی هم روایات فراوانی داریم که از مجموعه آن روایات بر می آید که این احکام، احکام برزخی است نه احکام مادی و جسمانی دنیوی.

خلاصه سخن

منظور از قبر و فشار قبر و سوال نکیر و منکر و بقیه احکامی که در روایات هست همه مربوط به عالم برزخ است. شب اول قبر در واقع زمانی است که شخص وارد عالم برزخ می شودخواه در آن شب دفن شود یا دفن نشود. اما احکامی که در مباحث فقهی تحت عنوان لیله الدفن گفته شده مربوط به شبی است که مرده دفن شود.

بازآوری:  دکتر جعفری 

بخش اعتقادات شیعه تبیان