این چنین است که بدنساز مبتدی، که ساده دلانه در چند جلسه اول، همه کنسروهای ماهی تن، بستههای خرما و شانههای تخم مرغ بقالی محل را کنترات کرده است (و البته نتیجه مطلوب و سریع را دریافت نکرده است)، پیشنهاد استفاده از مکملها (طبق گفته مربی بی ضرر) را در هوا میقاپد. جالب این جاست که در این طور مواقع، مربی مورد نظر، که خود بشکه متحرک هورمونهای انسانی و جدیدا حیوانی است، در قالب یک پزشک یا فارماکولوژییست (داروشناس) کارکشته فرو میرود و تضمینهای سفت و سخت میدهد:
” نه آقا! کدام ضرر؟ این ها همه تاییدیه اف دی اِی داره…همش عناصر داخل طبیعت هست…دکترها این حرفا رو واسه دکان خودشان میگن…..”
بدنساز نورسته چراغ سبز را نشان می دهد، و آن گاه مربی هم در باغ سبز را به رویش میگشاید: زرادخانه ای از انواع و اقسام مکملها، داروها و هورمونها.
لازم به ذکر است که بخشی از مکملهای غذایی هستند که به شرط اصل بودن و تولید در کارخانههای معتبر، ضررهای حاد و آسیب زننده ندارند، بلکه صرفا به عنوان تامین کالریهای مورد نظر و همچنین عضلهسازی طبیعی و در حد معقول، به کار میروند. از این دسته، میتوان به پروتئینها، آمینواسیدها، کربوهیدراتها، گلوکوز، روغنها، چربیها، ویتامینها، و مواد معدنی اشاره کرد که در بستهبندیهای استاندارد و توسط کمپانیهای معظم و شناسنامهدار تولید میشوند. اما اینها بخش مقدماتی و به اصطلاح بدیهی برنامه غذایی یک بدن ساز ( و البته ورزشهای قدرتی دیگر) است.
صحبت ما بر سر داروها و هورمونهایی است که اگر بخش عمده جوانان علاقه مند ما عوارض و عملکرد واقعی آن را بدانند، عطای کول جِی کاتلر و سرشانه ناصر الصونباتی و پشت بازوی شهریار کمالی را به لقایش ببخشند. رایجترین داروهای مورد استفاده در بدنسازی (فارغ از آیتم های عجیب غریبی چون پودر بال کوسه، عصاره شاخ گوزن، معجون ستون فقرات ببر تاسمانی و….) از این قرار است:
هورمونهای رشد ماهیچه:
تستوسترون
اندروجنیک-آنابولیک استروئیدها[۵]
هورمون رشد انسانی[۶]
انسولین
فاکتورهای رشد شبه انسولین[۷]
پیش هورمونها، پیش استروئیدهای آنابولیک و پریکرسرهای استروئیدی
هورمون های تیروئید
کلنبوترول[۸]
دینیتروفنول۲ تا [۹]۴
اریتروپوییتن[۱۰]
نوراِفِدرین، افدرین و افدرا
محرکها
دیورتیکها (داروهای ادرارآور)
آمفتامین ها
سینتول
محصولات تحت آزمایش محرک رشد
سلول های بنیادی ماهیچه
مسدود کننده میوستاتین[۱۱]
دوپینگ ژنی
مدولاتورهای انتخابی پذیرنده های اندروژن[۱۲](هورمون خصوصیات مردانه)
و امثال این ها….
اصولا تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) و سایر هورمونهای این چنینی، به این دلایل در بین بدنسازان محبوبیت دارند: ۱٫اثر محسوسی در افزایش سطح عضلهسازی بدن دارند. ۲٫قیمتهای به نسبت ارزانی دارند. ۳٫اثرات مخرب آن ها بلافاصله و آشکارا بروز نمییابد.
باید توجه داشت که بدنسازان، معمولا همین که پای در مسیر قهرمانی میگذارند، چند هورمون استروئید آنابولیک را با هم و در دوزهای بالا استفاده میکنند تا در زمان کوتاهتری، حجم بیشتری ماهیچه به دست بیاورند (مصرفی حدود ۱۰ تا ۱۰۰ برابر یک بدنساز آماتور). در یک چرخه دوماهه مصرف استروئید آنابولیک توسط یک بدنساز مستعد و پرکار، او میتواند حجمی به اندازه ۵ تا ۱۵ کیلوگرم به دست آورد.
باید به این نکته توجه کرد که اگر استروئیدهای آنابولیک، موجب افزایش حجم سلول ماهیچهای میشوند، هورمونهای رشد موجب افزایش قابل توجه تعداد این سلولها میگردند. هورمونهای رشد به نسبت استروئیدها، قیمت بسیار بالاتری دارند و در نتیجه معمولا توسط قهرمانان حرفهای این رشته استفاده میشوند.
تاکید میشود اینها تازه شناختهشدهترین مواد ممنوعه رایج در بدنسازی و پرورش اندام است. فهرست مواد ممنوعه و همچنین مواد مورد استفاده در سرتاسر جهان بسیار طویلتر خواهد بود. نکته بسیار مهم و اساسی درباره کارکرد هورمونها این که، میزان حضور آنها در خون و دوز اثرکننده، حدود مشخصی دارد و گاه در مقیاسهای بسیار کوچکی چون نانوگرم است. بدیهی است که مصرف بیرویه و بیقاعده این هورمونها و داروها، چه تاثیر مهلکی بر سازوکارهای درونی بدن و عملکرد ارگانهای داخلی بدن انسان دارد. در ادامه به برخی از مهمترین سوءاثرهای مصرف این مواد اشاره میکنیم.
کلیههای پلاسیده، مردانگی تحلیلرفته
شایع ترین اثرات مخرب مصرف این مواد و هورمونها روی کلیهها و دستگاه تناسلی مردان است. کلیهها و کبد مرکز تصفیه سموم و مواد زاید از خون انسان هستند و در صورت مواجهشدن با حجم زیاد موادی که متابولیزه کردن آنها برای این ارگانها دشوار است (ترکیبات دارویی)، کم کم دچار اختلال در بافت و کارکردهای خود میشوند. به علاوه، اصلیترین پذیرندههای هورمونهایی چون تستوسترون در اجزای دستگاه تناسلی، مثل بیضهها قرار دارند.
دکتر «محمدرضا صفری نژاد»، متخصص اورولوژی، در مصاحبه با وبسایت «سلامت نیوز» (۹۱/۱۰/۱۳) درباره اثرات منفی مصرف بی رویه مکمل به ظاهر بیضرری چون کراتین، چنین میگوید:
“از میان مکملهایی که ورزشکاران استفاده میکنند، کراتین سردسته مکملهایی است که برای کلیه مضرات زیادی دارد. همانطور که میدانید کار کلیهها این است که میزان کراتین اضافی بدن را دفع کنند. اگر ما بیش از حد کراتین مصرف کنیم یک بار بزرگی به کلیهها تحمیل میکنیم در نتیجه در درازمدت آسیب میبینند و در صورتی که کلیهها قادر به دفع کراتین نباشند با مسمومیت مواجه میشویم.”
این کارشناس، ضمن توضیح مکانیسم اثر هورمونهای بدنسازی در ایجاد یا تشدید امراضی چون سرطان پروستات، احتباس ادراری و تخریب کلیهها، نکتهای تکان دهنده درباره عوارض آن را متذکر میشود:
“خطرناکترین اثر هورمونهای مردانه بر روی دستگاه ادراری – تناسلی مردان این است که اگر مردی مقادیر زیادی از هورمونهای مردانه را به مدت زیادی استفاده کند در اصطلاح میگوییم بیضههای مرد دچار آتروفی میشود، یعنی کوچک میشود و تقریبا از بین میرود، که هم دچار اختلالات جنسی و هم دچار ناباروری میشود که متاسفانه غیرقابل برگشت بوده و درمانپذیر نیست.”
ایشان ۱۰ تا ۱۵ درصد بیماران مردی را که برای درمان ناباروری به او مراجعه میکنند، کسانی میداند که خودسرانه و به توصیه مربیان بدنسازی خود داروها و هورمونهای بدنسازی مصرف میکنند.
وبسایت بیمارستان مشهور «مایوکلینیک»[۱۳]، در مطلبی درباره عوارض این داروها و هورمونها، از نوع جدیدی از استروئید خبر میدهد که به آنها «داروهای طراح»[۱۴] میگویند. این داروها اختصاصا برای ورزشکاران حرفهای در جریان مسابقات ساخته میشود، و هیچ اثری از خود در تستهای دوپینگ رایج به جای نمیگذارد. چون چنین دارویی ماهیتا مورد نظارت کیفی «انجمن غذا و داروی آمریکا» قرار نمیگیرد، هیچ مطالعه تاییدشدهای هم در مورد عوارض آن وجود ندارد، و همین خطر آن را افزایش میدهد. به علاوه، نویسنده این مقاله به نکته بسیار هشداردهندهای اشاره میکند. به این مضمون که چون ورزشکاران قدرتی در دوزهای بالا این مواد را مصرف میکنند، هیچ کدام از افرادی که پیش از عرضه داروها به بازار، حاضر به آزمایش آن روی خود میشوند، قبول نمیکنند که چنین دوز بالایی از یک داروی آزمایشی روی آنها صورت گیرد. نتیجه این که آثار اکثر این داروها روی ورزشکاران، پیش از توزیع مشخص شده نیست.
این وبسایت علمی معتبر، عوارض کلی این استروئیدها را اجمالا این گونه صورتبندی میکند:
افزایش فشار خون (هایپرتنشن)، افزایش کلسترول بد در خون، آکنهها و جوشهای وسیع پوستی، طاسی (در مردان و زنان)، تغییرات ساختمان قلب و کبد و کلیه، شکل گیری بافت پستانی در مردان، صدای بم و پرمویی در زنان، صدای زیر و کم مویی بدن در مردان، به هم خوردن و تاخیر در روال قاعدگی در زنان، اختلال در عملکرد جنسی، تحلیل رفتن بیضهها (آتروفی)، بزرگی پروستات در مردان، سرطانهای پروستات و کبد و کلیه.