1 ـ عبادت و نیایش

امام خمینی می‏نویسد: فرموده ائمه علیهم‏ السلام که: «عبادت ما عبادت احرار است که فقط برای حب خداست، نه طمع به بهشت یا ترس از جهنم است» از مقامات معمولی و اول درجه ولایت است. از برای آنها در عبادات حالاتی است که به فهم ما و شما نمی ‏گنجد
شیخ صدوق (متوفا به سال 381) از ابراهیم بن عباس نقل می ‏کند که:
حضرت رضا علیه ‏السلام در شب کم می‏خوابید و بیشتر بیدار می‏ ماند، اکثر شبهایش را از اول شب تا صبح احیا می ‏داشت (و به عبادت و نیایش می‏پرداخت)
و حتی اهل منزل خود را به نماز شب وادار می‏ساخت.
شیخ صدوق در جای دیگر از رجاء بن ابی‏ ضحاک نقل می‏کند که وی گفت: مأمون به من مأموریت داد تا حضرت رضا علیه ‏السلام را (به اجبار) از مدینه به مرو بیاورم (تا تحت نظر باشد) و دستور داشتم از راه مخصوصی امام را بیاورم و وی را از قم عبور ندهم (چون مرکز شیعیان بود و احتمال شورش می‏ رفت) و شب و روز می‏بایست به نگهبانی از آن حضرت مشغول باشم. از مدینه تا مرو با حضرت بودم، به خدا سوگند کسی را مانند او در تقوا و کثرت ذکر خدا و خوف از او در تمام اوقات ندیدم. و سپس به تفصیل، کیفیت ادای نمازها و ذکرها و راز و نیازهای حضرت‏را شرح‏ می ‏دهد.(

آن حضرت درباره وحشت و هراس شیطان از نماز و نمازگزار می‏فرماید: شیطان همواره از مؤمنی که مراقب وقت نمازهای پنجگانه ‏اش باشد در هراس است و در صورتی که وی نمازهای خود را ضایع کند بر او جرأت پیدا می ‏کند و کم کم او را در گناهان بزرگ می ‏اندازد

2 ـ انس به قرآن و تأمل در آن

اصولاً پیوند میان قرآن و عترت پیوندی عمیق، جاودانه و پایدار است که حدیث شریف ثقلین بدان شهادت داده است. شیخ صدوق از یکی از معاصران حضرت چنین نقل کرده است: همه کلام حضرت و جوابها و مثالهایش برگرفته از قرآن بود، هر سه روز یک بار قرآن را ختم می‏ کرد.

3 ـ اطاعت از ولی امر

اساسا تمامی ائمه اطهار علیهم ‏السلام تا قبل از رسیدن به مقام امامت مطیع ‏ترین فرد نسبت به ولی امر خویش بوده ‏اند. امام کاظم علیه ‏السلام فرموده‏ اند: «علی، پسرم، بزرگترین فرزندم است و سخنانم را شنواتر و دستوراتم را مطیع‏ تر است»
و اینک ما که در زمان غیبت حضرت صاحب العصر علیه ‏السلام بسر می ‏بریم نیز بایستی با تمام توان خویش از ولایت فقیه که منصب نمایندگی از جانب حضرت حجت(ع) است، حمایت و پاسداری نماییم. و چه بسیار دور از حقیقت‏ اند آنان که با طرح شبهات کودکانه می‏ خواهند اصل ولایت فقیه را زیر سؤال برند، در صورتی که اطاعت از ولی فقیه در زمان غیبت، مورد تصریح حضرات معصومین علیهم‏ السلام قرار گرفته است
4 ـ علم و دانش

شیخ طبرسی از هروی نقل کرده است که: هیچ کس را دانشمندتر از علی بن موسی الرضا علیه ‏السلام ندیدم و هیچ دانشمندی نیز وی را ندید مگر اینکه همانند من به فضل و دانش او شهادت داد.

5 ـ امر به معروف و نهی از منکر

طبق تصریح آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم‏السلام امر به معروف و نهی از منکر از اهمیت ویژه‏ ای برخوردار است و اصولاً سایر واجبات به واسطه آن دو برپا می‏گردند.
حضرت رضا علیه ‏السلام در مقاطع مختلف زندگی خویش با جلوه ‏های گوناگون توانست با بالاترین جهاد سیاستهای باطل زمامداران ستمگر زمان خویش را نقش بر آب نماید و چهره حق و حقیقت را بنمایاند. نقش امر به معروف و نهی از منکر به حدّی در زندگی آن حضرت بارز بود که یکی از مهمترین علل شهادت حضرت رضا علیه ‏السلام محسوب می‏گردد.

6 ـ هشیاری سیاسی و سازش ناپذیری

امام هشتم با هشیاری سیاسی خویش توانست پس از مرگ هارون (که در سال دهم از امامت حضرت اتفاق افتاد) در دوران نزاع و کشمکش‏های میان دو برادر (یعنی امین و مأمون) به ارشاد و تعلیم و تربیت شیعه ادامه دهد. و بالاخره پس از به قدرت رسیدن مأمون ، با حرکتها و موضعگیریهای دقیق و حکیمانه نقش عظیم خویش را به خوبی ایفا نمود.

همانطور که معروف است مأمون در میان خلفای بنی ‏عباس از همه داناتر و زیرک‏تر بود، از علوم مختلف آگاهی داشت و تمام اینها را وسیله ‏ای برای پیشبرد قدرت شیطانی خویش قرار داده بود و از همه مهمتر جنبه عوام فریبی وی بود. وی با طرح یک نقشه حساب شده، ولایت عهدی حضرت را پیشنهاد کرد که اهداف مختلفی را دنبال می‏نمود از جمله: در هم شکستن قداست و مظلومیت امامان شیعه و پیروانشان، مشروعیت بخشیدن به حکومت خویش و خلفای جور قبلی و کسب وجهه و حیثیت برای خویش، تخطئه شیعیان مبنی بر عدم اعتنا به دنیا و ریاست، کنترل مرکز و کانون مبارزات، دور کردن امام از مردم و تبدیل امام به یک عنصر درباری و توجیه‏ گر دستگاه
اما امام هشتم با تدبیری الهی بر مأمون فائق آمد و او را در میدان نبرد سیاسی که خود به وجود آورده بود بطور کامل شکست داد

7 ـ تواضع و فروتنی

مرحوم شیخ صدوق به نقل از یکی از معاصران حضرت رضا علیه‏ السلام می‏نویسد:
چون سفره انداخته می‏شد، غلامانش حتی دربان و نگهبان نیز با او سر یک سفره می‏ نشستند.

8 ـ احترام و محبت به دیگران


مرحوم اِربلی (از دانشمندان قرن هفتم) در خبری که نقل نموده است از قول یکی از معاصران امام رضا علیه ‏السلام
می‏نویسد: هرگز ندیدم که امام در سخن خویش نسبت به کسی بی‏احترامی کند و هرگز ندیدم که کلام دیگری ر اقطع کند ، و می‏گذاشت تا سخنانش به پایان رسد .. هیچگاه در برابر کسی که مقابلش نشسته بود پاهایش را دراز نمی‏کرد و تکیه نمی‏زد. هرگز ندیدم به هیچیک از خدمتکاران و غلامانش ناسزا گوید ..

آن حضرت فرموده است: محبت به دیگران نیمی از عقلانیت و خرد ورزی است.


کتاب فضل ترا آب بحر کافی نیست

که تر کنم سرانگشت و صفحه بشمارم