|
(نسخه قابل پرینت موضوع) عنوان موضوع : بررسی تربیت از دیدگاه امام علی علیه السلام نمایش موضوع اصلی : |
مقتداي را همان علي(ع) است، همو که واژگان تاب بزرگي روحش را ندارند. با کدامين واژه مي توان به توصيف آفتاب نشست؟ آنگاه که از روي سينه عبدود برخاست، اخلاص معنا گرفت. چون به همراه همسر و فرزندانش افطار خود را سه شب پياپي به مسکين و يتيم و اسير بخشيد، خودخواهي ها رخت بربست و دگرخواهي معنا و مفهومي تازه يافت.آن شب که ضربه شمشير ابن ملجم بر فرق نازنينش نشست، واژگان محبت و گذشت در برابرش به زانو درآمدند.
او که عارفان و مجتهدان، پدر عرفان و پيشواي زاهدان مي نامند. هم او که شجاعان و دليران، او را مظهر شجاعت و جوانمردي، عدل پيشگان و دادخواهان او را سرمشق دادگستري، حکمرانان و کارگزاران حکومتش را نمونه اعلاي حکومت انساني، فيلسوفان و انديشمندان او را در قله هاي حکمت و دانايي و مددکاران عالم وي را نمونه دستگيري مي دانند.
به راستي گفتار و کردار آن پيشواي سترگ مانند آب حياتي از چشمه سار زلال هستي مي جوشد و در جويبار اجتماع جاري مي شود و روح تعالي مي دهد.
درخشش نور حق در جمال علي (ع) چنان تابناک است که ديده ها را توان تماشاي آن نيست. علي(ع) اقيانوسي است که کرانه اش سراسر هستي را پوشانيده است. خورشيد محبت علي(ع)، روشنايي دل عاشقان و نورافشان پرده هاي زمان است.
اينک که کالبد زمان با نام زيباي او حياتي تازه يافته، در درياي موج کرامت هايش غور مي کنيم و واژه هايي از فضل و تربييت برمي چينيم و آن را ره توشه راهمان مي سازيم. آموزه هاي نوراني اش را پاس مي داريم؛ زيرا پويا، شيوا، انسان ساز و حيات آفرين است. بر عجز و ضعف خويش معترفيم ، چرا که از اقيانوس بيکران کلامش همان قدر مي دانيم آن ايستاده بر ساحل دريا از عمق و وسعت و عجايب دريا مي داند. جز به قدر وسعت ديدمان نمي بينيم.
واپسين کلاممان اين است: اي علي، اي که زادگاهت بيت الله، زندگاني ات عبدالله، وجودت محو ذات الله، پيکارت في سبيل الله، سخنانت نورالله، سيمايت تجسم صفات الله، و سرانجامت فناي في الله است!ما را از زلال هدايت نصيب فرما، دل هايمان را از درياي کمالات سيراب و مشام جانمان را از بوي خوش علوي سرمست گردان؛ که در هر حال پيوندمان با اهل بيت(ع) ناگسستني است.
اميد آن دارم که تلاش اينجانب مقبول طبع شما تربيت يافتگان مکتب اهل بيت(ع) قرار گيرد.
چکيده
دراين تحقيق به بررسي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي پرداخته ايم و اهداف اين تحقيق شناخت و معرفي ديدگاه هاي امام علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي و جمع آوري نظرات،توصيه ها و سيره عمل آن حضرت درباره تربيت اجتماعي مي باشد.تحقيق بر اين نظر بود که به اين سوال کلي پاسخ دهد که :
1) جامعه تا چه اندازه نسبت به مسائل تربيتي نهج البلاغه به طور اعم وتا چه اندازه نسبت به اهداف اجتماعي تربيت در نهج البلاغه به طور اخص آشنايي دارد؟
2) با توجه به ديدگاه امام علي(ع) اصول و روش هاي تربيت اجتماعي کدام است؟
در اين تحقيق از روش توصيفي- تحليلي استفاده شده و با استفاده از فيش برداري از اسناد و مدارک و گردآوري اطلاعات مورد نياز به اين امر اقدام کرده ايم.در رابطه با تربيت اجتماعي اصول و روش هايي را با توجه به ديدگاه امام علي(ع) استخراج نموده ايم که از اين قرار است:ارزش اخلاقي اجتماعي زيستن، اصل عدالت اجتماعي،اصل عدم استرحام و ذلت ناپذيري،اصل عدم انظلام و ستم ناپذيري،اصل کرامت و تکريم در روابط اجتماعي،اصل شورا، اصل امربه معروف و نهي از منکر،اصل زهد، اصل قناعت، اصل کفاف.
در ادامه با عنايت به توصيه ها و احاديث از امام علي(ع) فرضيه هاي تحقيق که در قالب اصول و روش هاي تربيت اجتماعي بيان شده بودند را اثبات نموده و در پايان به بيان پيشنهادات پرداخته ايم.
مقدمه
اسلام و حکومت اسلامي پديده اي الهي است که با به کار بستن دستورات آن و نيز تلاش براي تداوم و حفظ آنها سعادت فرزندان خود را در دنيا وآخرت به بالاترين درجه تأمين مي کند و قدرت آن را دارد که قلم سرخ بر ستمگري ها و چپاول گري ها و فسادها و تجاوزها بکشد و انسان ها را به کمال مطلوب خود برساند و مکتبي است که برخلاف مکتب هاي غير توحيدي در تمام شئون فردي و اجتماعي و مادي و معنوي و فرهنگي و سياسي و نظامي و اقتصادي دخالت و نظارت دارد و از هيچ نکته اي ولو بسيار ناچيز که در تربيت انسان و جامعه و پيشرفت مادي و معنوي او نقش دارد فروگذار ننموده است و موانع و مشکلات سر راه تکامل را در اجتماع و فرد گوشزد نموده براي رفع آنها کوشيده است.
بقاي اجتماعي مسلمين و ادامه اين حيات به صورت مؤثر و گسترش فرهنگ اسلامي در جهان کنوني ايجاب مي کند که تربيت اجتماعي اسلام به گونه اي عميق تر و جامع مورد مطالعه قرار گيرد و در شکل برنامه هاي آموزشي، تربيتي، تبليغي در مراکز آموزشي در کليه مقاطع ابتدايي تا دوره هاي مطرح عالي و در برنامه هاي هنري در رسانه هاي جمعي به دانش پژوهان و مردم عرضه گردد.
جنبه اجتماعي و سياسي حيات مسلمين و تربيت اجتماعي اسلام در طي زمان هاي گذشته مورد بي توجهي و غفلت قرار گرفته است.بينش هاي تک بعدي و يا سوق دادن تعليم و تربيت اسلامي به سوي فردگرايي و انزواي از جامعه و مسئوليت اجتماعي موجب عقب ماندگي و غفلت اعظم مسلمين از فرهنگ جامع و تمام عيار اسلام گرديده و به علاوه استعمار در چند قرن اخير با اسلام به خصوص وجه اجتماعي- سياسي اين مکتب به مبارزه برخاسته و با دسيسه ها و فريب هاي علني و غير علني سهمي در تضعيف اسلام در جهان داشته است.پويايي و تحرک و رشد جامعه اسلامي در ميان ديگر جوامع انساني به منزله عزت آيين اسلام است. بر حق بودن و رسالت دين خاتم ايجاب مي کند که امت اسلامي از حيات مستقل، پويا، قدرتمند و متشکل برخوردار باشد.اين امر منوط بر اين است که ديدگاه هاي اصيل اسلام تبيين شود.
رعايت حقوق اجتماعي، پاسداري از کيان اسلام و حراست از ناموس و عزت اسلامي و تلاش در راه بهبود و ترفيع سطح زندگي مادي و معنوي و تأمين مصالح مسلمين از اهم ضروريات اسلام و جزو وظايف الهي هر فرد مسلمان است و بدون دستيابي همگان به بينش همگون و صحيح از ديدگاه اجتماعي اسلام زمينه هاي تشکيل امت اسلامي و وحدت پايدار فراهم نخواهد شد و احساس مسئوليت در قبال آيين و امت به وجود نخواهد آمد و خوي تعاون نسبت به هم نوع به ويژه مسلمين کمتر ظهور خواهد کرد و روحيه فداکاري و ايثار در راه حق و ايصال به محبوب کندتر به بار مي نشيند.
با عنايت به اين امر که تاکنون اثر عمده اي در رابطه با ديدگاه هاي امام علي(ع) در باب تربيت اجتماعي تدوين نشده بود و تربيت اجتماعي مسئله مهمي در شکل گيري هويت و شخصيت هر انسان مي باشد و امام علي(ع) نيز به اين امر توجه شايان داشته اند و به هنگام بيان مسئله تحقيق متذکر شديم که درصدد بررسي ديدگاه هاي امام علي(ع) در خصوص تربيت اجتماعی هستيم، لذا سؤالاتي که براي انجام تحقيق و پاسخگويي به آنها در نظر گرفته شده عبارتند از:
فرضيات تحقيق نيز بر اساس همين سؤالات در نظر گرفته شد و محقق در طول مدت تحقيق سعي نمود که در جهت پاسخ دادن به سؤالات فوق به بررسي فرضيه هاي تحقيق اقدام نمايد. اهدافي که براي انجام تحقيق در نظر گرفته شد عبارتند از: آشنا کردن والدين و مربيان و دستندرکاران نظام تربيتي با ديدگاه تربيتي امام علي(ع) درباره تربيت اجتماعي و جمع آوري نظرات و سيره عملي آن بزرگوار به صورت اصول و روش هاي تربيت اجتماعي و معرفي نهج البلاغه به عنوان يک کتاب جامع تربيتي که در اختيار علاقمندان قرار گيرد.با توجه به اينکه پژوهش در زمره تحقيقات تاريخي قرار مي گيرد ،بنابراين به عنوان منبع پژوهش از کليه کتب روايي، تاريخي و تحقيقات ارائه شده در اين زمينه بهره گرفته شد و از روش توصيفي- تحليلي استفاده نموده ايم، در ابتدا به شناسايي و گردآوري منابع موردنياز پرداختيم و پس از گردآوري اطلاعات، طي دو مرحله به مطالعه کلي واجمالي و نيز مطالعه عميق همراه با فيش برداري و ثبت موضوعات موردنظر پرداختيم.
پس از انجام فيش برداري به طبقه بندي اطلاعات در رابطه با تربيت اجتماعي و با مطالعه منابع موجود در ارتباط با اصول و روش هاي تربيت کودک و استنباط اصول و روش ها با استفاده از ديدگاه تربيتي امام علي(ع) پرداختيم .
1- بيان مسئله
يکي از اساسي ترين بخش هاي تربيت، تربيت اجتماعي است که از جايگاه ويژه اي در فرايند تعليم و تربيت برخوردار مي باشد.تربيت اجتماعي نه تنها يکي از اهداف آموزش و پرورش است بلکه تحقق آن يکي از وظايف اصلي آموزش و پرورش مي باشد و بايد به کاربرد بسيار مهم آن در توسعه فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي نيز بايد توجه نمود. به ارتباط آن با روند توسعه در هر جامعه اي تأکيد کرد. روابط نامناسب برخي از افراد دچار ناسازگاري هاي اجتماعي ، نداشتن روابط اجتماعي مطلوب با ديگران که باعث آسيب ديدگي از ديگران مي شود،نابساماني هاي اجتماعي ، برخوردهاي غلط اجتماعي، با وجود مشکلات موجود چه راه حل ها و چه روش هايي را براي تربيت اجتماعي افراد به کار ببريم.
عده اي از روان شناسان بر اين باورند اگر روابط بين فردي بين افراد خوب باشد، سلامت رواني انسان مورد تهديد قرار نمي گيرد و جامعه شناسان معتقدند که روابط اجتماعي مطلوب اجتماعي و همگوني و اشتراک رويه باعث وحدت اجتماعي مي شود. به علاوه اين امر موجب موفقيت و پيشرفت مردم يک جامعه مي گردد و تسهيل در امور ارتباطات ، رضايت خاطر براي انسان ها به دنبال دارد.
ما در جامعه اي اسلامي زندگي مي کنيم و مشي حاکم بر نهاد هاي اجتماعي اين جامعه بايد متأثر از ديدگاه هاي اسلامي باشد.دين مبين اسلام با هدف تربيت بشر، انسان سازي و رشد فضايل و رساندن بشر به تکامل و مقام قرب ذات باريتعالي طراحي و توسط رسول گرامي اسلام و امامان معصوم به بشريت عرضه شده است.لذا درصدد هستيم تا تربيت اجتماعي را از منظر امام علي(ع) مورد بررسي قرار دهيم.
به طور مسلم تبيين هر چه بهتر نظرات حضرت علي(ع) در مورد تربيت اجتماعي راه گشايي تربيت صحيح افراد جامعه اسلامي است و در خصوص بهتر شکل بخشيدن به اجتماع و مناسبات حاکم بر آن مي توانيم از انديشه هاي زلال علي(ع) بهره گرفت .و با الهام از ديدگاه هاي امام علي(ع) اصول، روش ها، اهدافي را در اين باره استخراج نماييم و راه حل ها و روش هايي براي تربيت اجتماعي افراد به کار ببريم و در اين رابطه سؤالاتي مطرح مي گردد که به جهت پاسخگويي به آنها نيازمند تحقيق هستيم.
سؤالات پژوهش عبارتند از:
2 - اهداف تحقيق
3- ضرورت تحقيق
در نظامي که مبتني بر دين مبين اسلام است و تمام نهادهاي اجتماعي آن بايد به صورت عملي دستورات اسلام را سرلوحه برنامه ها و فعاليت هاي خود قرار دهند،بررسي ديدگاه امام علي(ع) امري ضروري است ، خصوصا در نظام تعليم و تربيت رسمي که وظيفه اصلي تربيت فرزندان را بر عهده دارند اين ضرورت بيشتر احساس مي گردد.
در مورد ديدگاه هاي تربيتي امام علي(ع) در کتب و تحقيقات مختلف، مطالبي به صورت پراکنده ذکر شده است،
اما تاکنون اثر مستقل و نسبتا جامعي که به جمع آوري نظرات و سيره امام علي(ع) در رابطه با اصول و روش هاي تربيت اجتماعي باشد، تدوين نشده است. لذا بر اساس اين ضرورت و نياز آنها پژوهشي در اين زمينه احساس مي شود و لازم است چنين پژوهشي انجام شود تا به صورت منبعي مورد استفاده مربيان و دست اندرکاران و علاقمندان به تربيت و والدين قرار گيرد.
4- فرضيات تحقيق
5- روش تحقيق
براساس ماهيت موضوع مشخص مي شود که موضوع تحقيق امري نظري است ،در اين تحقيق از روش کتابخا نه اي استفاده مي شودو در زمره تحقيقاتي است که روش آن توصيفي- تحليلي مي باشد.
در اين تحقيق پس از دسترسي به منابع متعدد مطالب ،فيش برداري،دسته بندي نموده وبا تعمق واستنباط گزارش تحقيق خود را ارائه داده.
6) تعريف اصطلاحات و واژه ها
تعريف هدف و نقش هدف
هدف نقطه اي است که انسان به طرف آن حرکت مي کند.هدف، جهت زندگي و جهت کوشش هاي انسان را روشن مي سازد . اعمال بدون هدف فعاليت هايي عقيم و بدون نتيجه اند، فعاليت هايي عبث و بيهوده که ثمري به دنبال ندارد و هدر دادن نيروها و امکانات، نتيجه واقعي آن است. تعيين هدف به فعاليت ها معنا مي بخشد و به افراد براي انجام فعاليت ها ،انگيزه و نيرو مي بخشد.
اهداف همچنين معيارهاي ارزشيابي و سنجش فعاليت هايند.ميزان تحقق اهداف مقياس و ملاکي است براي تعيين صحت مسير پيموده شده و مناسب بودن روش هاي به کار گرفته شده و همچنين درستي اقدامات در دست اجرا. با توجه به اهداف است که اشتباهات مسير تصحيح مي شود و فعاليت ها در مسير و کانال اصلي خود هدايت مي شود.اهداف همچنين تابلويي از فلسفه و حقانيت افکار و اعمال تعقيب کنندگان آن است.دکتر شريعتمداري در کتاب"جامعه و تعليم و تربيت" برخي نقش هاي اهداف تربيتي را برشمرده است:
فوايد و اهميت تعيين هدف:
وجود هدف براي نظام ،خود دليل موجوديت و ارزش وجودي آن نظام است.جلوي هوس ها و بي بندوباري ها را مي گيرد.مسئولان تربيت را متعهد مي سازد که در سو و جهتي که مقصد و منظور است گام بردارند و از سردرگمي نجات پيدا کنند.وجود اهداف در يک نظام نوع تلاش ها و کيفيت ها را معين مي کند. |
Powered by FAchat