به نام خدا
با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن شایسته است، در رابطه بافضیلت حق تلاوت قرآن مطالبی هرچند مختصر بیان شود چه اینکه قرآن کریم برترین و مهم ترین نعمتی است که خداوند متعال به انسان ارزانی داشته است و انسان در سایه آموزه‌های وحیانی قرآن کریم به کمال نهایی خود نائل می‌شود، زیرا قرآن سرچشمه همه‌ی مواهب و وسیله‌ی وصول به هر نعمت اعم از مادّی و معنوی است.
اوّلین مرحله در حق تلاوت قرآن و بهره‌مندی از قرآن کریم، تلاوت آیات قرآن است، زیرا قرآن کریم، کلام خداوند منان با بندگان است، اما خود تلاوت قرآن نیز با فضائل و آدابی همراه است.
از آداب ظاهری تلاوت قرآن می‌توان به، در حال طهارت و با وضو بودن، روبه‌قبله بودن، مسواک کرده بودن، تکیه ندادن، از روی مصحف (قرآن) باادب و با طمأنینه تلاوت کردن را نام برد.
هرچند رعایت آداب ظاهری تلاوت قرآن کریم فضائل خاص خود را در بردارد اما حق تلاوت قرآن با دقّت در فضائل معنوی و آداب بهره‌گیری فکری از قرآن کریم حاصل می‌شود که با توجه به دیدگاه قرآن کریم و معصومان (علیهم‌السّلام) فضائل والاتری از تلاوت کلام الهی را برای ما در بر خواهد داشت.
درباره رعایت حقّ تلاوت کلام الهی باید گفت؛ برای مؤمنان راستین، اندیشه در معانی و درک مفاهیم معنوی این کتاب آسمانی مقدّمه‌ای برای عملکرد به فرامین الهی است، لذا ست که با تلاوت قرآن کریم، روح تازه‌ای در کالبد مؤمنان دمیده و شوق مضاعفی در بندگی آنان ایجاد می‌شود.
امام صادق (علیه‌السّلام) منظور از حق تلاوت قران کریم چنین بیان می‌فرماید: «منظور این است که آیات آن را با دقّت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده‌های آن امیدوار و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان‌های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند.
به خدا سوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و یاد گرفتن اجزاء آن نیست. آن‌ها حروف قرآن را حفظ کردند، امّا حدود آن را ضایع ساختند منظور تنها این است که در آیات قرآن بیندیشند و به احکامش عمل کنند چنانکه خداوند می‌فرماید: این کتابی است پر برکت که ما بر تو نازل کردیم تا در آیاتش تدبر کنند». [1]
در راستای رسیدن به‌حق تلاوت کلام الهی انتخاب زمان مناسب برای تلاوت قرآن کریم بسیار مهم است، تلاوت قرآن و خضوع در حضور خداوند، و محاسبه‌ی اعمال گذشته و تصمیم قطعی برای عمل به آموزه های وحیانی قرآن در دل شب آسان‌تر است، لذا مردان الهی حداکثر بهره را از شب می‌برند.
زیرا حالت شب‌زنده‌داری و پاسداری از شب و مناجات و دعا و خضوع در شب، حالت پایداری از عبودیت را در بردارد چنانکه قران کریم می‌فرماید: «إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِیلا [مزمل/ 4] مسلّماً عبادت شبانه پابرجاتر و با پایدارتر است» رسیدن به مقامات والاتر و حرکت به سوی خدا، فقط در شب میسر است، ازاین‌روی انسان‌های تقوی پیشه، شب را به تلاوت قرآن زنده می‌دارند.
گام بعدی دررسیدن به‌حق تلاوت قرآن کریم تفکّر و تدبّراست: چه اینکه بهره‌گیری از قرآن کریم، نیازمند به تفکّر و تدبر درآیات آن است، حاملان واقعی قرآن کریم، ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) فضیلت تلاوت قرآن کریم را زیاد خواندن آن نمی‌دانند، بلکه فضیلت را خوب خواندن، اندیشه و تدبر درآیات الهی می‌دانند.
امام رضا از جدش نقل می‌کند: «آن مقدار قرآن بخوانید که در آن خشوع قلب و صفای باطن و نشاط روحانی و معنوی باشد» [2] زیرا هدف اصلی تلاوت، تعلیم و تربیت است. پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نیز، تلاوت بدون تفکّر و تدبر را بی‌بهره دانسته و تأکید می‌فرمایند: «ویلٌ لمن لاک‌ها و لم یتدبّرها. وای بر کسی که آیات قرآن رابین دو فک و چانه‌اش بگرداند و درباره‌ی آن تفکّر و تدبر نکند». [3]
گام بعدی دررسیدن به‌حق تلاوت قرآن رعایت ادب در تلاوت قرآن کریم است؛ رعایت ادب در تلاوت قرآن کریم زمینه‌ساز بهره‌وری بیشتری از این مائده‌ی الهی است. آدابی هم چون طهارت ظاهری و باطنی، ترتیل در تلاوت، پناه بردن به خداوند ازشرّ شیطان رجیم، تفکّر و تدبر درآیات قرآن، گوش دادن و سکوت در برابر کلام خدا، همگی ناظر به تلاوتی از روی توجّه و حضور است.
گام بعدی دررسیدن به‌حق تلاوت قرآن برطرف کردن موانع فهم قرآن کریم است چه اینکه چهره‌ی حقیقت، هرقدر آشکار و درخشان باشد تا در برابر دیده‌ی حق‌بین قرار نگیرد، درک آن ممکن نیست و به تعبیر دیگر برای شناخت حقیقت دارا بودن وسیله دید و درک لازم است، دراین‌بین عواملی باعث این می‌شود که انسان چشم حق‌بین را از دست بدهد، بدون شکّ در درجه‌ی اوّل پیش داوری‌های غلط، هوی و هوس‌های نفسانی، تعصب‌های کورکورانه و افراطی و هر چیز که صفای دل و پاکی روح انسان را بر هم زند، مانع درک حقیقت است.
نکاتی که برشمرده شد و نکات دیگر، می‌توانند بستر مناسبی از برای آداب را جهت نیل به‌حق تلاوت قرآن در پیش روی انسان قرار می‌دهد.
----------------------------------------
پی نوشت:
[1]. تفسير نمونه، مكارم شيرازي، ناصر، دارالکتب السلامیه، تهران، ج1، ص432، به نقل از ارشاد ديلمى.
[2]. تفسير مجمع البيان، ج 10، ص 38 به نقل از تفسير نمونه، ج 25، ص 200.
[3]. بحارالانوار، علامه مجلسی، بیروت، ج 41، ص 353.
http://www.welayatnet.com
