| غربت |
سه شنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۲ ۰۷:۳۶ بعد از ظهر |
|
فلسفه حجاب در نماز چيست؟ |
1390-1-21 |
|
|
با توجه به اين كه خداوند متعال عليم و حكيم است، پس يكايك احكام، حكمت خاصى دارند، ولكن پى بردن به آن اسرار، براى ما هم، ميسر نيست و هم، چندان مفيد نيست چه اين كه با علم محدود ما از نيازها، استعدادها و نيز راه رفع نيازهاى واقعى و شكوفا كردن استعدادها به نحو صحيح و بدون مخاطرات جسمى و روحى، مادى و معنوى، چگونه مىتوان چنين ادعايى نمود.
علاوه بر اين كه اساس در اين احكام، فراخوان بشر به تعبد و اظهار بندگى در مقابل حضرت پروردگار است. البته چه بسا ممكن است آگاهى به اين اسرار و حكمتها حداقل در بعضى افراد، موجب تقويت انگيزه آنها در پيروى از آن دستورات شود به همين جهت در صدد كنكاش از اسرار و حكمتهاى احكام مىكنند
ب. وجود پوششى يك پارچه براى تمام بدن و داشتن پوششى مخصوص براى نماز، توجه و حضور قلب انسان را بيشتر مىكند و از التفات ذهن به تجملات و چيزهاى رنگارنگ مىكاهد و ارزش نماز را صد چندان مىكند.
ج. داشتن پوشش كامل در پيشگاه خداوند، نوعى ادب و احترام به ساحت قدس ربوبى است. از اين رو براى مرد نيز در بر داشتن عبا و پوشاندن سر در نماز، مستحب است و همين ادب حضور در پيشگاه الهى زمينهساز حضور معنوى و بار يافتن به محضر حق مىشود.
افزون بر آن، حكم پوشش در نماز، با حفظ حجاب در برابر نامحرم تفاوتهايى دارد و با آن قابل مقايسه نيست؛ مثلاً پوشاندن روى پا در برابر نامحرم واجب است؛ ولى در نماز - بدون حضور نامحرم - واجب نيست.
سؤال: اگر خدا جنسيت ندارد، چرا بايد در نماز پوشش داشته باشيم؟
جواب: پاسخ اين سؤال طي مراحل زير بيان ميشود:
1. خداوند خالق جنس مذكر و مؤنث است(1) و نسبت به خداوند جنسيت معني ندارد و از طرفي، عالم محضر خداست و به نهان و آشكار مخلوقات آگاه و بيناست.(2) پس لزوم رعايت حجاب در نماز به خاطر نامحرم و يا مذكر بودن خداوند نيست.
2. رعايت حجاب در نماز و غير نماز، فقط بر زنها واجب نيست، بلكه حفظ حجاب در محدوده معين بر مردان و زنان هر دو لازم است؛ مثلاً پوشانيدن عورت و بعضي قسمتهاي بدن از ديد انسانهاي ديگر بر مردان و زنان واجب است. همچنين نماز خواندن با بدن برهنه در مردان و زنان هر دو موجب بطلان نماز است.
بنابراين، رعايت حجاب براي انسانها گاهي به خاطر وجود انسانهاي نامحرم است و گاهي به خاطر صحت عبادت است كه در بعضي موارد هر دو علّت با هم جمع ميشوند، مثل نماز خواندن در حضور اشخاص نامحرم و گاهي فقط به خاطر صحت عبادت است، مثل نماز خواندن در اتاق در بسته و تنها . اختلاف بعضي شرائط اين دو حالت، بهترين گواه بر مطلب است؛ مثلاً طهارت و مباح بودن لباس در نماز شرط است، اما در حفظ حجاب از نامحرم شرط نيست.
3. اهداف، حكمتها و فوائدي كه از رهگذر انجام دستورات الهي به انسان ميرسد، متناسب با ساختار وجودي اوست كه مركب از بعد مادي و معنوي، يعني جسم و روح است و دستورات الهي زمينه را براي سعادت دنيايي و اخروي آماده ميكند.
پس اگر در موردي به منافع مادي يك عمل پينبرديم، دليل بر بيهدفي و ناقص بودن آن عمل نيست و از آنجا كه عقل و فهم آدمي مانند اصل وجودش محدود است، پس به فوائد و حكمتهايي كه خالق نامحدود وضع كرده، به طور كامل پي نخواهد برد، مگر اينكه معصومين عليهمالسلام از زبان وحي خبر دهند.
بنابراين، آنچه را كه ذيلاً به عنوان حكمت و فائده حجاب در حال نماز ذكر ميكنيم، تنها گوشهاي از فوائد و حكمتهاست و اگر در موردي به حكمت و هدف دستوري پي نبرديم، بينياز از انجام آن نميشويم، بلكه بعضي عبادات تعبدي محضاند؛ يعني مأمور به انجام آن هستيم؛ چون خداي حكيم و عليم كه خواهان سعادت و كمال انسانهاست، امر فرموده؛ چنان كه اگر پزشك ماهر امر به خوردن دارويي كند، هر چند حكمت آن را ندانيم، انجام ميدهيم.
با توجه به نكات فوق، به ذكر چند فائده و حكمت براي حجاب در نماز بسنده ميكنيم:
اول: انسان در حال عبادت در حضور خاص خداوند و در حال راز و نياز است. در چنين حالي مناسب است بهترين لباس را بپوشد كه براي زن همان پوشش كامل است كه نشانه عفت و پاكدامني او ميباشد و بهترين حالات او را منعكس ميكند و براي مرد هم علاوه بر اينكه پوشش عورت لازم است، مناسب است لباسهاي خود (رداء و عباء) و عمامه را بپوشد.(3) سر وقت نماز خواندن، رو به قبله بودن، پوشش كافي و ... هر چند نسبت به خداوند فرقي نميكند، اما نسبت به انسان و سير مراحل تكامل و تربيتش خيلي مهم است و هدف تكليف نيز همين است.
دوم: نوع عبادات، در قالب و آداب ظاهري و شرائط خاصي عرضه شده كه هر كدام علاوه بر اهميت و سازندگي ظاهرشان در شخصيت انساني، باطن و اسراري هم دارند كه اهل دل به ويژه اولياء الهي از اين ظواهر عبور ميكنند. امامان معصوم عليهمالسلام در فرصتهاي مناسب به اندازه استعداد و توان درك مخاطبين پرده از اسرار اين شعائر و مناسك و عبادات برداشتهاند.
امام صادق عليهالسلام فرمودند: «جامه براي مؤمنان نعمتي از جانب خداوند است كه مواضع شرمگاه بدن با آن پوشيده ميشود ... و چون آن را ميپوشي، تو را به خودپسندي و ريا و خودآرايي و فخر فروشي و بزرگمنشي وادار نكند ... پس چون جامهات را پوشيدي، به ياد آن باش كه خداي تعالي گناهان تو را با رحمتش پوشانده، و لباس صدق و راستي را بر خود بپوش؛ همانگونه كه پيكر ظاهر خود را با جامهات پوشاندي و بايد باطنت در پوشش ترس و ظاهرت در پوشش اطاعت باشد! اين نعمت خداوند كه لباس فرستاد تا عورت ظاهريات پوشيده بماند، بايد مايه عبرت تو شود تا با لباس توبه، عورتهاي باطني خود را بپوشاني و هيچ كس را به عيبش رسوا نكني... .»(4) |
|