| آخرین ارسال ها |
| نوار پیام ها |
|
مدیریت پیام ها |
| امکان افزودن پاسخ به این موضوع وجود ندارد امکان افزودن موضوع در این بخش وجود ندارد |
| اطلاعات نویسنده |
چهارشنبه ۶ فروردین ۱۳۹۳ ۰۹:۳۰ قبل از ظهر
|
||||||||
|
عضو
.jpg "تصویر فرشته313 شخصی")
شماره عضویت :
721
حالت :
ارسال ها :
226
جنسیت :
تعداد بازدیدکنندگان :
112
اعتبار کاربر :
1261
پسند ها :
95
تشکر شده : 522
|
می پسندم 2 0 2 
تعداد آنلایک ها ( 0 ) از این کاربر
|
||||||||
|
|
||||||||
| اطلاعات نویسنده |
روانشناسي رنگ ها در قرآن كريم
دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ ۱۱:۲۹ قبل از ظهر
[1]
|
|||
|
بانو
شماره عضویت :
499
حالت :
ارسال ها :
4733
محل سکونت : :
حریم قدس
جنسیت :
تعداد بازدیدکنندگان :
1102
دعوت شدگان :
1
اعتبار کاربر :
74582
پسند ها :
4202
تشکر شده : 5426
|
رنگ در قرآن کریم
هر اثر هنری از لحظه‌ای که ارائه می‌شود، منش ارتباطی می‌یابد (احمدی، حقیقت و زیبایی، 1383: 391). قرآن نیز با وجود اینکه یک کتاب هنری یا علمی صرف نیست، چه از جنبه هنری و چه از جنبه علمی، هم تأثیرات روان شناختی رنگ‌ها را بیان کرده و هم با نوع بیان هنری خود، از طریق نام رنگ‌ها بر مخاطب اثر می‌گذارد.
در قرآن کریم از شش رنگ سفید و سیاه (بقره/187؛ آل‌عمران/106؛ نحل/58؛ زمر/60؛ زخرف/17) زرد (بقره/69؛ روم/51؛ زمر/21؛ حدید/20؛ مرسلات/33)، سبز (انعام/99؛ یوسف/43و46؛ یس/80؛ کهف/31؛ حج/63؛ الرحمن/76؛ انسان/21)، کبود (آبی) (انعام/69) و قرمز (فاطر/27) یاد گردیده و به طور مستقیم یا غیر مستقیم به تأثیرات روان شناختی و بعضاً فیزیولوژیکی آنها اشاره شده است.
رنگ در قرآن کریم هم به شکل توصیفی و هم استعاره‌ای وجود دارد.کاربرد اصلی رنگ در تشریح قدرت آفرینش پروردگار بوده است که در حضور و تغییر رنگ‌های مختلف در جهان دیده می‌شود. البته ارزش‌های فرهنگی نیز در موارد کاربرد استعاری رنگ‌ها رؤیت‌پذیر است (Rippin, EQ, 2/365-366).
در فصول سال که حاوی رنگ‌های مختلف است برای خردمندان نشانه‌هایی هست أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَكَهُ يَنابيعَ فِي الْأَرْضِ ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ ثُمَّ يَهيجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطاماً إِنَّ في ذلِكَ لَذِكْرى لِأُولِي الْأَلْبابِ (زمر/21)؛ «آيا نظر نكرده‌اى كه خدا از آسمان آبى فروفرستاد و آن را به چشمه‌هايى كه در زمين است وارد نمود، سپس به وسيله آن زراعتى را با رنگ‌هاى متفاوتش بيرون می‌آورد؛ سپس خشك می‌گردد، پس آن را زرد می‌بينى؛ سپس آن را درهم شكسته می‌گرداند؟! قطعاً، در اين (مطلب) تذكّرى براى خردمندان است».
مشاهده رنگارنگی در خوراکی‌ها نیز دیده و خوردن آنها را لذت بخش‌تر میکند؛ أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ ثَمَراتٍ مُخْتَلِفاً أَلْوانُها (فاطر/27)؛ «آيا نظر نكرده‌اى كه خدا از آسمان، آبى فرو فرستاد، به وسيله آن محصولاتى كه رنگ‌هايش متفاوت است (از زمين) خارج ساختيم».
دگرگونی زبان‌ها و رنگ‌های مردم نیز آیتی برای دانشمندان دانسته شده است؛ وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوانِكُمْ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِلْعالِمينَ (روم/22)؛ «و از نشانه‌هاى او آفرينش آسمانها و زمين و تفاوت زبان‌هايتان و رنگ‌هاى شماست. قطعاً، در آن[ها] نشانه‌هايى براى دانايان است».
رنگ آبی
این رنگ به صورت مستقیم یک بار در قرآن به معنای حزن و اندوه به کار رفته است: يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ وَ نَحْشُرُ الْمُجْرِمينَ يَوْمَئِذٍ زُرْقاً (طه/102)؛ «(همان) روزى كه در شيپور دميده می‌شود؛ و خلافكاران را در آن روز، در حالى كه (چشمانشان كور و) كبود است گرد می‌آوريم!».
رنگ آبی در این آیه دلالت بر ترس و وحشت نمی‌کند؛ جز آنکه با رنگ سیاه ترکیب شود و مجرمان با بدن‌های کبود در آن روز جمع می‌شوند.«زُرقاً» آبی پر رنگ است و خود این واژه بر شدت آبی دلالت دارد؛ بر عکس آبی باز و کم رنگ که همان رنگ آسمان و دریاهاست که بسیار آرام بخش است. رنگ آبی آسمان، اثر تسکینی شگرفی بر انسان می‌گذارد، لذا خداوند رنگ آسمان و اقیانوس‌ها و دریاها را (که تصویر آبی آسمان را در خود نشان می‌دهند) به رنگ آبی مزین ساخته است. بدین ترتیب، خداوند حکیم زندگی انسان را بر اساس فطرت و نیاز روحی او رنگ‌آمیزی کرد و این دلالت بر ربوبیت خدای واحد دارد. انسان وقتی به آسمان می‌نگرد، رنگ آبی را می‌بیند که آرام‌بخش است و چون به زمین می‌نگرد، رنگ سبز را می‌بیند که حالتی مسرّت‌بخش و متعادل به روان او می‌بخشد. آبی به دلیل همین خواص، بهترین رنگ برای کاشی کاری مساجد و زیارت‌گاه‌ها می‌باشد. آسمان در شب به رنگ آبی تیره و کبود در می‌آید و چه زیباست که قرآن شب را مایه استراحت قرار داده است (رستم‌نژاد و نوید، اعجاز رنگ‌ها در قرآن، مجله قرآن و علم، 7/131).
رنگ‌شناسان معتقدند رنگ آبی تیره (رنگ شب) ساختار آرامش و سکوت کامل است. این رنگ از یک تأثیر آرام بخش در سیستم اعصاب برخوردار است. فشار خون، نبض و تنفس در اثر آن کاهش می‌یابد و در عین حال، بدن تجدید قوا میکند و نیرو می‌گیرد. به نظر می‌رسد یکی از دلایل تأکید اسلام برای تهجد و شب زنده‌داری نیز همین می‌باشد؛ چرا که انسان در لباس شب از آرامشی بهره‌مند می‌شود که حتی اثر آن به معاش در روز هم کشیده می‌شود (پهلوان حسین، روانشناسی رنگ و قرآن کریم، 1387: 190).
امام صادق علیه السّلام در کتاب توحید مفضل با اشاره به رنگ کبود آسمان در شب می‌فرمایند: «پس تفکر کن که چگونه رنگ آسمان را کبود مایل به سیاه قرار داد که نگاه کردن مکرر به آسمان به دیده ضرر نرساند...» (رستم‌نژاد و نوید، اعجاز رنگ‌ها در قرآن، 7/131).
رنگ آبی، مشترک بین آسمان و زمین و مانند رنگ سبز موجب تقویت چشم است. خداوند این رنگ را برای تسکین و آرامش آفریده است؛ از این رو؛ پزشکان آن را برای اتاق بیماران تب دار نیز تجویز می‌کنند (پهلوان حسین، روانشناسی رنگ و قرآن کریم، 1387: 188-189). این رنگ برای اتاق خواب پیشنهاد می‌شود؛ چرا که آرام‌بخش و خواب‌آور است (رستم‌نژاد و نوید، اعجاز رنگ‌ها در قرآن، 7/131).
رنگ زرد
در آیه 69 سوره بقره به درخواست قوم موسی به این رنگ اشاره شده است که گفتند: از پروردگارت بخواه که رنگ گاو را مشخص کند و خداوند فرمود: صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النَّاظِرينَ (بقره/69)؛ «در حقيقت آن گاوى زرد است كه رنگش يك دست است كه بينندگان را شاد می‌سازد».
رنگ زرد، محرّک فکری است. بر کمبود فکری روحی مؤثر است و برخی حالات عصبی را آرام میکند. شاید به همین دلیل این رنگ برای اتاق مطالعه پیشنهاد شده است. در روانشناسی رنگ‌ها نیز رنگ زرد نشاط آور و چشمگیر عنوان شده است و اثر آن به صورت روشنی، شادمانی و درخشانی ظاهر می‌شود (لوشر، روانشناسی رنگ‌ها، 1378: 94).
برای تحریک ذهن نیز از نور زرد استفاده می‌شود. زرد فزایندة نیروست. زندگی در فضای زرد انسان را فعال میکند. با طلوع اشعه زرد خورشید انسان‌ها برای فعالیت دوباره آماده می‌شوند. در بیمارستان‌های روانی بیماران منزوی و بی‌تحرّک را با قرار دادن در نور و رنگ زرد مداوا می‌کنند. زرد یک‌دست آزار دهنده و اگر متغیر باشد، شادی‌آفرین است. زرد سبب بی‌خوابی، هیجان، اضطراب و تلاطم فکری می‌شود. زرد گرم‌ترین رنگ طیف خورشید است (رستم نژاد و نویداعجاز رنگ‌ها در قرآن، 7/131).
رنگ سبز
رنگ سبز زیباترین رنگی است که ده بار در قرآن مطرح شده و در چند آیه به بساط بهشتیان و لباس‌های ابریشمی و حریرهای سبز رنگ آنان با این رنگ اشاره شده است. همچنین رنگ گیاهان سبز هم چند بار در قرآن آمده است. سبز، انتقال دهنده شادی، انبساط خاطر و بهجت است. نماد رویش، حیات و زندگی است. سبز نماد ایمان، کمال و رنگ بهشتی است و چون در رنگ سبز ایمان و اطمینان مشهود است، نزد مسلمانان رنگ مقدس شمرده می‌شود و مردم میان این رنگ و پیامبراکرمo و اهل‌بیت طاهرینb و اولادشان ارتباط برقرار می‌کنند (همان).
در مورد رنگ سبز نیز آیات زیادی وجود دارد؛ خداوند در قرآن کریم فرموده است: الَّذي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ(یس/80)؛ «(همان) كسى كه براى شما از درخت سبز، آتشى قرار داد و شما در هنگام (نياز) از آن (آتش) می‌افروزيد».
در مورد لباس و تکیه‌گاه بهشتیان نیز اشاره شده است که وَ يَلْبَسُونَ ثِياباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ... (کهف/31)؛ «و لباس‌هایی سبز، از حریر نازک و ضخیم، می‌پوشند، در حالی که در آنجا بر تخت‌ها تکیه کرده‌اند». در آیه‌ای دیگر رنگ درختان بهشتی چنین توصیف نموده است: مُدْهامَّتانِ(رحمان/64)؛ «دو (بوستان) سبز سياه فام‌اند» که ابتهاج درختانش به اوج رسیده است» (الرحمن/64؛ همان، 192).
حضرت علیg، نگاه به سبزه و چمن را دعا و تعویذی برای درمان بیماری‌ها دانسته‌اند: «والنظر الی الخضرة نشرة» (نهج البلاغه، حکمت 400).
در مجموع از اشارات قرآن کریم و تحقیقات دانشمندان روشن می‌شود که رنگ سبز از رنگ‌های شادی‌آور و از نشانه‌های پرورگار عالمیان است و به توحید ربوبی دلالت دارد؛ چون همان کسی که انسان را خلق کرده، این طبیعت سرسبز، زیبا و مسرّت بخش را برای او آفریده و نهایت پیوستگی، ارتباط و نظم را در کل این مجموعه قرار داده و بین تک تک اجزای آن هماهنگی بخشیده است.
دانشمندان امروزه نیز رنگ سبز را برای درمان بیماری‌های عصبی و اختلالات روانی به کار برده و آن را خنک کننده، تعدیل کننده نور خورشید و مسکن توصیف کرده‌اند. این رنگ در سیستم عصبی برای بی‌خوابی‌ها و خستگی‌ها مؤثر است. فشارخون را کم میکند و مویرگ‌ها را منبسط میکند (پهلوان حسین، روانشناسی رنگ‌ها در قرآن کریم، 1387: 188-189).
رنگ قرمز
رنگ قرمز انرژی دهنده و محرک بسیار قوی است. سوره فاطر، کلمه «حمر» به معنای رنگ قرمز دیده می‌شود: وَمِنَ الْجِبالِ جُدَدٌ بيضٌ وَ حُمْرٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُها وَ غَرابيبُ سُودٌ (فاطر/27) «و از كوه‌ها راه‌ها (و رگه‌ها)ى سپيد و سرخ، كه رنگ‌هايش متفاوت است و سياه سياه (آفريديم)؟!». آزمایشاتی که بر روی افراد متفاوت انجام شده و آنان را وادار به تفکر بر رنگ قرمز سیر نموده‌اند، نشان داده که این رنگ، سیستم عصبی را تحریک میکند؛ یعنی فشار خون را بالا می‌برد و تنفس و ضربان قلب را سریع‌تر میکند؛ لذا رنگ قرمز از لحاظ تأثیری که بر سیستم اعصاب دارد، یک عامل محرّک به شمار می‌رود و معنای فیزیولوژیک آن، داشتن آرزوهای بسیار، شور و شوق زندگی و تهور و قدرت اراده است (همان، 198).
در مورد رنگ قرمز آنچه از سنت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در این زمینه به ما رسیده، کراهت ایشان در استفاده از رنگ قرمز برای لباس بوده است مگر در اعیاد و در روز جمعه برای جشن و شادمانی که علت آن را می‌توان در تأثیر این رنگ بر روان آدمی جستجو کرد (همان).
3-5- رنگ سفید و تأثیرات آن از منظر قرآن کریم
قرآن کریم برای بیان رنگ سفید از ماده «بیض» و مشتقات آن (بِیضٌ، بَیضٌ، أَبْیضُ، تَبْیضُّ، ابْیضَّتْ و بَیضاء) استفاده کرده است. بیض و مشتقاتش دوازده بار و در دوازده آیه آمده است. با توجه به آیاتی از قرآن کریم که در آنها از رنگ سفید سخن به میان آمده، می‌توانیم دریابیم که این رنگ تأثیرهای گوناگونی بر انسان دارد:
رنگ سفید، نشانه سعادتمندی
يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌ... (آل‌عمران/106)؛ «(در) روزى كه چهره‌هايى سفيد می‌شوند و چهره‌هايى سياه می‌گردند...».
وَ أَمَّا الَّذينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفي رَحْمَتِ اللَّهِ... هُمْ فيها خالِدُونَ (آل‌عمران/107)؛ «و امّا كسانى كه چهره‌هايشان سفيد شده، پس در رحمتِ خدايند...».
سپیدى از شریف‌ترین رنگ‌هاست (ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، 1408: 16/188) و در نهایت صفا (طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1372: 8/692) و لطافت (ثعلبی نیشابوری، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، 1422: 8/134) است و این لطافت، نورانی است (طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1372: 8/692).
گفته شده که سفیدی چهره‌ها «به خاطر نور ایمان است» (تستری، تفسیر التسترى، 1423: 1/50) و آمده است که هر کس در این دنیا قلبی سفید داشته باشد، در آخرت چهره‌اش سفید است (قشیری، لطائف الاشارات، بی‌تا: 1/269). سفیدی از نور است و کسانی که اهل نور حق باشند، به رنگ سفید نامیده می‌شوند و چهره‌هایشان درخشان می‌شود (طبرسی، جوامع الجامع، 1377: 1/195). رنگ سفید، رنگی بسیار لطیف و شریف است و خداوند با سفید کردن چهره مؤمنان در قیامت به شرافت و لطافت آنان می‌افزاید و ملاحت، پاکی، پاکدامنی و بی‌گناهی آنان را با این رنگ نمایان میکند. اصولاً رنگ سفید، نشانه افراد سعادتمند در رستاخیز است (آل‌عمران/106) و این نکته از نظر نشانه‌شناسی جالب توجه و در خور بررسی است.
ب) رنگ زیبایی در طبیعت
... وَ مِنَ الْجِبالِ جُدَدٌ بيضٌ وَ حُمْرٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُها وَ غَرابيبُ سُودٌ (فاطر/27)؛ «... و از كوه‌ها راه‌ها (و رگه‌ها)ى سپيد و سرخ، كه رنگ‌هايش متفاوت است و سياه سياه (آفريديم)؟!». خدای تعالی طبیعت را خلق کرده و کوه‌ها را جلوه‌ای از آن دانسته است و این کوه‌ها را با «راه‌ها و رگه‌هایی در آن به رنگ‌های مختلف از جمله سفید» (سمرقندی، بحرالعلوم، 3/106) معرفی میکند.
چنان که بیان کردیم، رنگ سفید، رنگی لطیف و دلگشا و در نهایت صفاست. حق تعالی با جلوه دادن رنگ سفید در کوه، لطافت‌های طبیعت را به رخ می‌کشد و با اثری که این رنگ دارد، طبیعت را لطیف و با صفا میکند که باعث دلگشایی انسان به هنگام دیدن آن می‌شود.
ج) دست سفید؛ نشانه‌ای اعجازآمیز
ـ وَ نَزَعَ يَدَهُ فَإِذا هِيَ بَيْضاءُ لِلنَّاظِرينَ (اعراف/108؛ شعرا/33)؛ «و دستش را (از گريبان) بيرون آورد، پس به ناگاه، آن براى بينندگان سفيد (و درخشان) شد».
ـ وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرى (طه/22)؛ «و دستت را به پهلويت بگذار، تا سفيدگونه، بدون (عيب) بدى، بيرون آيد، در حالى كه نشانه (معجزه آساى) ديگرى است».
ـ وَ أَدْخِلْ يَدَكَ في جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ في تِسْعِ آياتٍ إِلى فِرْعَوْنَ وَ قَوْمِهِ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقينَ (نمل/12)؛ «و دستت را در گريبانت داخل كن تا سفيدگونه، بدون (عيب) بدى بيرون آيد؛ با نشانه‌هاى (معجزه‌آساى) نه‌گانه به سوى فرعون و قومش (برو؛ چرا) كه آنان گروهى نافرمان بودند».
ـ اسْلُكْ يَدَكَ في جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ وَ اضْمُمْ إِلَيْكَ جَناحَكَ مِنَ الرَّهْبِ فَذانِكَ بُرْهانانِ مِنْ رَبِّكَ إِلى فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ إِنَّهُمْ كانُوا قَوْماً فاسِقينَ (قصص/32)؛ «دستت را در گريبانت وارد كن، تا سفيدگونه، بدون (عيب) بدى بيرون آيد؛ و (دست و) بالت را (براى آرامش) از هراس به (سينه) خودت بگذار؛ و اين دو (معجزه) دليل‌هاى روشنى از جانب پروردگارت به سوى فرعون و اشراف اوست؛ [چرا]كه آنان گروهى نافرمان‌اند».
یکی از معجزات بارز حضرت موسی علیه السّلام ید بیضاء یا همان دست سفید و درخشنده بود.
در تفاسیر آمده که سفیدی دست حضرت موسیعلیه السّلام درخششی شبیه به درخشش خورشید داشت که چشم‌ها از شدت سفیدی آن تاریک می‌شدند (بلخی، مقاتل بن سلیمان، 1423: 2/53) و برخی هم گفته‌اند که نور آن بر نور خورشید غلبه داشته است (طبرسی، جوامع الجامع، 1377: 1/458). خداوند در داستان بنی اسرائیل، بارها معجزه دست سفید و درخشنده حضرت موسیg را به فرعونیان نشان داد و با قرار دادن دست آن حضرت به این رنگ و سفید جلوه دادن دستش، او را انسانی صلح طلب، به دور از گناه، پاک و پاکدامن معرفی نمود تا قوم متعصب و بهانه‌جوی بنی اسرائیل با دیدن این رنگ آرامش یابند و ایمان آوردن به مکتبش را راحت‌تر پذیرا باشند.د) لذت‌بخشی و آرامش
ـ بَيْضاءَ لَذَّةٍ لِلشَّارِبينَ (صافات/46)؛ «(شرابى) سپيد (و درخشان) كه براى نوشندگان لذت‌بخش است».
ـ كَأَنَّهُنَّ بَيْضٌ مَكْنُونٌ (صافات/49)؛ «(از شدّت سفيدى) چنانكه گويى آنان تخم‌مرغ‌هاى (زيرپر) پنهان مانده‌اند».
گفته‌اند که این بهترین و نیکوترین رنگ‌هاست (ابن جوزی، 1422: 3/541).
هـ) رنگ سفید مو و چشم، نشانه ضعف، سستی و پیری
ـ قالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً وَ لَمْ أَكُنْ بِدُعائِكَ رَبِّ شَقِيًّا (مریم/4)؛ «گفت: پروردگارا! به راستى من استخوانم سست گرديده و از جهت پيرى، (موى) سر شعله‌ور شده (و سفيد گشته است.) و پروردگارا! (من) به سبب خواندن تو در (زحمت و) بدبختى نبوده‌ام».
قرآن در آیه‌ای دیگر نیز از رنگ سفید البته به طور غیر مستقیم و با استعاره‌ای زیبا یاد میکند.
در مورد اشتعال رأس گفته شده که «اشتعال، انتشار شعله‌ها و لهیب آتش در آن چیزی است که آتش گرفته است» و آیه وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً از نیکوترین استعارات است و معنای آن انتشار پیری (سفیدی مو) در سر است؛ همان گونه که شعله‌های آتش انتشار می‌یابد (طباطبایی، المیزان، 1417: 8/14). نیز گفته‌اند تشبیه محاسن در سفیدی و انتشار آن در مو به شعله‌های آتش است (آندلسی، البحر المحیط، 1420: 7/239). طبرسی نیز گفته است: معنای آن درخشش محاسن در سر است (طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 1372: 6/776) از آیه وَ ابْيَضَّتْ عَيْناهُ مِنَ الْحُزْنِ(یوسف/84)؛ «و دو چشم او از اندوه سفيد شد» به دست می‌آید که بینایی حضرت یعقوبعلیه السّلام از بین رفته بود. بعضی‌ها گفته‌اند با بیاض عین مقدارى از بینایی باقى می‌ماند. علامه در ردّ این سخن می‌گوید: آیه 93 همین سوره که می‌گوید: این پیراهن مرا ببرید و به صورت پدرم بیندازید که بینا می‌شود، دلیل آن است که بینایی وى از بین رفته بود.
خداوند سفیدی چشم را حاصل شدت غم و حزن معرفی کرده و مفسران این سفیدی را به کوری تعبیر نموده‌اند (طوسی، التبیان، بی‌تا: 6/182). خداوند رنگ سفید چشم را ناراحت کننده، بیانگر شدت غم و اندوه، و سفیدی موها و محاسن را بیانگر سستی، پیری و ضعف می‌داند و از طرفی، آن را لذت‌بخش و لطیف بیان میکند و تأثیر این رنگ را دو وجهی می‌شمارد. علم نوین روانشناسی نیز با این جمله که می‌گوید: این رنگ می‌تواند رنگ یک سرویس گران قیمت چینی باشد و یا رنگ یک ظرف کاغذی یک بار مصرف، دو وجهی بودن این رنگ را اذعان کرده و مؤید همین مطلب در قرآن است.
و) تأثیر رنگ سفید در همنشینی و ترکیب با رنگ سیاه
ـ ... وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ... (بقره/187)؛ «... و بخوريد و بياشاميد، تا رشته سپيد بامداد، از رشته سياه (شب) بر شما نمودار گردد...».
ـ وَ حُورٌ عينٌ (واقعه/22)؛ «و حوريان فراخ چشم (و سپيد چشم)».
در آیات آل‌عمران/106، فاطر/27، دخان/54، طور/20 والرحمن/72 ملاحظه می‌شود که رنگ سیاه و سفید به صورت زیبایی در کنار هم آمده‌اند و زیباتر از همه این است که این دو رنگ در یک کلمه ـ که آن هم حور می‌باشد ـ آمده است.
حور در لغت شدت سفیدی چشم در شدت سیاهی آن است (مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، 1360: 2/306؛ طریحی، مجمع البحرین، 1375: 3/278) و در تفاسیر در این مورد دیدگاه‌های مختلفی ذکر شده است؛ از جمله: سفید روی (بلخی، مقاتل بن سلیمان، 1423: 3/826)، سفید (فراء، معانى القرآن، بی‌تا: 3/44)، سفید رو و با چشمان زیبا (سمرقندی، بحرالعلوم، بی‌تا: 3/274)، سفید روی و با لباس سبز و خالی از زیور آلات (سورآبادی، تفسیر سور آبادى، 1380: 4/2293) و سفید بودن سفیده چشم به غایت سفیدی و سیاهه آن در نهایت سیاهی (ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، 1408: 17/219) چنان‌که از معنای حور در لغت و تفاسیر برمی‌آید، حور دارای رنگ سفید و سیاه است و مطابق علم امروزی، استفاده از رنگ سیاه و سفید در کنار هم، باعث می‌شود که فرد از درون آرامش یابد و عدم تعادل و توازن وی از بین برود (لوشر، روانشناسی رنگ‌ها، 1373: 99).
نیز ملاحظه می‌شود که قرآن، با ظرافت بسیار زیاد و زیبایی از جهنم و عاقبت کافران سخن می‌گوید بدون اینکه کوچک‌ترین تأثیر منفی در درون مخاطب خود ایجاد کند.
ز) توصیف اعجازآمیز بهشت با توجه به تأثیرات رنگ سفید
اگر کسی کلمه قرمز را که نام یک رنگ است، بر زبان آورد و پنجاه نفر هم آن را بشنوند، می‌توان گفت که پنجاه نوع قرمز به ذهن آنان خطور میکند و مطمئناً همه آنان هم با هم متفاوت هستند. حتی هنگا‌می‌که رنگ به خصوصی را مشخص می‌کنیم که تمام افرادی که نام آن را می‌شنوند، بارها آن را دیده باشند، باز هم هر یک از آنان قرمزی متفاوت با دیگری را به خاطر می‌آورد.
وقتی پیوستگی‌ها (تداعی‌ها) و واکنش‌هایی را که در ارتباط با رنگ و نام آن تجربه شده‌اند، به رنگ اضافه می‌کنیم، احتمالاً باز هم اختلاف در مورد تشخیص رنگ بیشتر می‌شود. اینها چه چیزی را نشان می‌دهند؟
به خاطر آوردن رنگ‌های مشخص، اگر غیرممکن نباشد، مشکل است. این مسئله این حقیقت مهم را مورد توجه قرار می‌دهد که حافظة بصری در مقایسه با حافظة شنوایی بسیار ضعیف است. در حافظة شنوایی، اغلب ملاحظه می‌شود که شخص پس از یک یا دو بار شنیدن یک ملودی، می‌تواند آن را تکرار نماید (آلبرز، تأثیر متقابل رنگ‌ها، 1368: 20-21). پس حافظة بصری ضعیف است و تصور دوباره انسان بعد از دیدن رنگ آن است که خود می‌خواهد نه آنکه مورد نظر نویسنده یا گوینده نام رنگ است.
«یکی از مهم‌ترین روش‌های تصویرآفرینی در قرآن، سخن گفتن درباره مجردات و معنویات در لباس محسوسات و اجسام مادی است. «روش تصویر و نمایش هنری» (محسوس سازی و تجسیم) از روش‌های تعبیری، برتر و زیباتر است. برای بیان این برتری کافی است که معانی در صورت‌های ذهنی مجرد تصوّر شود (تخییل هستی)، سپس آنها را در صورت‌های تصویری شخصیت‌پردازی کنیم (تجسیم فنی). در روش اول، ذهن و ادراک مخاطب است، ولی در روش دوم، حس و وجدان. قانون «تخییل» و آیین «تجسیم» دو قانون بارز و آشکار در بیان و نمایاندن تصاویر فنی و هنری قرآن است (پیری سبزواری، جلوه‌هایی از اعجاز هنری قرآن از دیدگاه سید قطب، بی‌تا: 2).
قرآن با به کارگیری این دو قانون و روش، جنبه‌ای از اعجاز خود را به نمایش می‌گذارد؛ بدین صورت که با نام بردن رنگ سفید در توصیف بهشت، نوشیدنی‌ها و همسران بهشتی، مخاطب را وادار به تصور رنگ سفید میکند.چنان که بیان شد، مخاطب نیز آن رنگی را که خود به آن علاقمند است، متصور می‌شود؛ لذا انسان با خواندن و یا شنیدن آیاتی که در آنها بهشت با رنگ سفید توصیف شده است، بهترین حالت رنگ سفید را در اوج لطافت، شرافت، روشنی، پاکی، ملاحت، صفا، رؤیا و... برای خود در بهترین مکان به تصویر می‌کشد و این یک عامل بسیار فوق‌العاده روان‌شناسانه برای ترغیب انسان‌ها به انجام اعمال نیک و دوری از گناه است که قرآن از آن استفاده کرده است.
ح) رنگ سفید در روایات
در روایتی از رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است: «از لباس‌های شما هیچ کدام بهتر از لباس‌های سفید نیست، برای پوشیدن آن را انتخاب کنید: «لَیسَ مِن لِباسِکُم شَیءٌ أَحسَنُ مِنَ البَیاضِ، فَالبِسوه» (پاک‌نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، 1363: 18/69). شاید سبب پاکیزه‌تر بودن جامه سفید آن باشد که این رنگ بیشتر و بهتر از هر رنگ دیگری، لکه‌های سیاه را آشکار می‌سازد و پوشنده را زودتر به تعویض جامه و نظافت آن وادار میکند (دانشمند، استفاده از رنگ‌های شاد، 1363: 2).
با توجه به آیات قرآن، رنگ سفید از رنگ‌های بهشتی است و این روایت ذیل نیز مؤید همین مطلب است:
فرات ابن ابراهیم کوفى در تفسیرش از ابن عبّاس روایت کرده است: زمانى که روز قیامت به پا شود، منادى ندا میکند: اى مردم! چشمان خود را ببندید تا فاطمه علیهاسلام، دختر محمّدصلّی الله علیه و آله و سلّم عبور کند، فاطمهعلیهاسلام اوّلین کسى است که دوازده هزار حوریه از فردوس او را استقبال خواهند کرد. آنان احدى را قبل از فاطمهh و بعد از آن بانو استقبال نکرده و نخواهند کرد. آن حوریه‌ها بر ناقه‌هایى سوارند که بال‌هاى آن از یاقوت، مهار آنها از لؤلؤ و رحل‌هایى از درّ بر پشت آنهاست که بر هر یک از آنها بالشى از سندس قرار دارد و رکاب‌هاى آنها زبرجد است. آنان از صراط می‌گذرند تا فاطمه زهراh را وارد فردوس می‌نمایند و اهل بهشت با آن بانو ملاقات خواهند کرد. در وسط فردوس قصرهاى سفید و زردى است از لؤلؤ که در یک محل می‌باشد. در آن قصرهاى سفید، هفتاد هزار خانه است که منزل حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم و آل طاهر آن بزرگوار است (روحانی علی آبادی، زندگانى حضرت زهرا، 1379: 852).
بهشتی بودن دو رنگ زرد و سفید، بیانگر روشن، درخشنده، مصفا، لطیف، شریف، رؤیایی بودن و... می‌باشد.
خداوند شرابی سفید را لذتی برای نوشندگان آن بیان کرده و با این بیان، درخشندگی این رنگ را موجب لذت و آرامش روح می‌داند.
این نکته نیز جالب توجه است که رنگ سفید مانند رنگ‌های ملایم ابرهای تابستانی، لطیف و رؤیایی است و این خود، باعث ایجاد لطافت روحی و اوج لذت در رؤیا می‌شود؛ به همین دلیل، همسران بهشتی را سفید معرفی میکند تا آرامشی برای بهشتیان باشند و از آنها لذت ببرند.
در نقطه مقابل رنگ سفید، در مورد رنگ سیاه نیز روایات معتبری از معصومانb درباره کراهت آن نقل شده است؛ از جمله روایت زیر:
«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الْهَمَذَانِی عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام وَ فِی رِجْلِی نَعْلٌ سَوْدَاءُ فَقَالَ یا حَنَانُ مَا لَک وَ لِلسَّوْدَاءِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فِیهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تُضْعِفُ الْبَصَرَ وَ تُرْخِی الذَّکرَ وَ تُورِثُ الْهَمَّ وَ مَعَ ذَلِک مِنْ لِبَاسِ الْجَبَّارِینَ قَالَ فَقُلْتُ فَمَا أَلْبَسُ مِنَ النِّعَالِ قَالَ عَلَیک بِالصَّفْرَاءِ فَإِنَّ فِیهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تَجْلُو الْبَصَرَ وَ تَشُدُّ الذَّکرَ وَ تَدْرَأُ الْهَمَّ وَ هِی مَعَ ذَلِک مِنْ لِبَاسِ النَّبِیین» (کلینی، کافی، 1365: 6/465).
روان‌شناسان رنگ سیاه را بی‌رنگی مطلق می‌دانند که تمام رغبت‌ها را از بین می‌برد؛ از این‌رو، در قرآن چهرة دوزخیان با رنگ سیاه نشان داده شده است؛ به گونه‌ای که کسی به آنان توجه ندارد: وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ (زمر/60). قیامت عرصة بروز اسرار نهان و تجسم اعمال و افکار است آنان در این دنیا قلب‌های سیاه و تاریک داشتند و اعمالشان مانند افکارشان تاریک بود، در قیامت این حال درون به بیرون منتقل می‌شود و چهره‌هایشان سیاه خواهد بود.
4. نتیجه
بی‌شک، اکثر ما به اهمیت رنگ در دنیای امروز واقفیم. در دنیایی که از هر سو مورد بمباران تصویر و رنگ از سوی رسانه‌های دیداری قرار داریم، پیام‌هایی بیشتر در ذهن ثبت و ضبط می‌شود و اثرگذار است که به لحاظ بصری مورد پسند قرار گیرد. رنگ یکی از ارکان اصلی در انتقال این پیام‌ها به شمار می‌رود و در علوم مختلف از جمله جامعه‌شناسی، روانشناسی و هنر از جنبه‌های مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است.
در قرآن کریم و روایات از رنگ‌های مختلف سخن به میان آمده است و به برخی تأثیرات آنها پرداخته شده است. رنگ آبی، مایه آرامش، زرد، مایه شادی و روشنایی، قرمز باعث تحریک اعصاب، سبز، رنگ تمدد اعصاب، سیاه رنگی دارای کراهت و سفید، رنگی شریف، لطیف، ملیح، پاک، پاکدامن و... معرفی شده و خداوند متعال در قیامت، کسانی را که اعمال صالح انجام می‌دهند، با چهره‌ای به این رنگ محشور می‌نماید؛ لذا چهره سفید و درخشنده مؤمنان نمایان‌گر این خصوصیات در آنان است.
قرآن در توصیف بهشت، این رنگ را از رنگ‌های بهشتی می‌داند و از برخی بهشتیان، نوشیدنی‌های بهشتی، همسران بهشتی و...، با این رنگ یاد میکند. از جمله خصوصیات این رنگ، تصور اوج لطافت، صفا، آرامش و... است. بهشت نیز چون سرای جاودانه و به دور از خستگی، ملالت آوری، اضطراب، تاریکی و... است، با این رنگ توصیف می‌شود.
با توجه به اینکه انسان با شنیدن و خواندن نام هر رنگ، آن رنگی را که مورد پسند خودش است، متصور می‌شود، قرآن نیز با معرفی بهشت به رنگ سفید، مخاطب را وادار به تصور بهترین حالت این رنگ میکند و انسان بهترین رنگ، حالت و مکان را برای خود در سرای جاودان تداعی میکند؛ چه این یک عامل روان شناختی برای ترغیب انسان‌ها به انجام اعمال صالح و دوری از گناه می‌باشد.
http://shiateb.com/ می پسندم 1 0 1
تعداد آنلایک ها ( 0 ) از این کاربر
|
|||
|
|
|
|||
| امکان افزودن پاسخ به این موضوع وجود ندارد امکان افزودن موضوع در این بخش وجود ندارد |
|
برچسب ها
|
| روانشناسي ، رنگ ، ها ، در ، قرآن ، كريم ، |
|
|
دانلود محتوای موضوع
پرینت موضوع
ارسال این موضوع به یک دوست
