یکى از مباحثى که در ارتباط با عالم برزخ مطرح است، برهوت است .برهوت مانند وادى السلام که جایگاه ارواح مومنین وادى السلام و جایگاه ارواح کفار، مشرکین و منافقین در برهوت است .

برای معرفی برهوت از زبان معصومین که صدیق ترین مردمانند استفاده میکنیم.

1- مرحوم شیخ کلینى در کافى به نقل از حضرت صادق (ع ) آورده است :

... عن ابى عبدالله (ع ) عن آبائه علیهم السلام قال : قال امیر المومنین (ع ): شر ماء على وجه الارض ، ماء برهوت و هو الذى بحضرموت ترده هام الکفار 1

بدترین آب هاى روى زمین آبى است که در برهوت است و آن در بیابان حضرموت واقع است ، ارواح کفار را به آنجا مى برند.

2- و نیز در همان کتاب به نقل از حضرت صادق (ع ) آورده است :

... عن ابى عبدالله (ع ) قال : قال رسول الله (ص ):... خیر ماء على وجه الارض ماء زمزم ، و شر ماء على وجه الارض ماء برهوت ، و هو وادى بحضرموت یرد علیه هام الکفار و صداهم2

رسول  خدا (ص ) فرمود: بهترین آبهاى روى زمین آب زمزم ، و بدترین آبها، آب برهوت است که در بیابان حضرموت واقع شده و ارواح کفار با بدن هاى مثالى خود به آنجا منتقل مى شوند.

3- مرحوم مجلسى (ره ) به نقل از شیخ کلینى در بحار الانوار از حضرت صادق (ع ) آورده است که فرمود:

... عن ابى عبدالله (ع ) قال : ان من واء الیمن وادیا یقال له : وادى برهوت ، و لایجاور ذلک الوادى الا الحیات السود و البوم من الطیر، فى ذلک الوادى بئر یقال لها: بلهوت ، یغدى ویراح الیها بارواح المشرکین ، یسقون من ماء الصدید...3

امام صادق (ع ) فرموده است : پشت یمن بیابانى است که به آن وادى حضرموت مى گویند، در این بیابان از جانداران به جز مارهاى سیاه و جغد، موجود زنده دیگرى یافت نمى شود. سپس فرمود: در این بیابان چاهى است که به آن بلهوت مى گویند، این بیابان محل سکونت ارواح مشرکین است ، آنها به آن چاه رفت و آمد مى کنند و از آب آن چاه که مانند چرک و خون است مى آشامند.

4- باز مرحوم کلینى به نقل از ضریس کناسى از امام باقر (ع )آورده است :

... و ان لله نارا فى المشرق خلقها لیسکنها ارواح الکفار و یاکلون من زقومها و یشربون من حمیمها لیلهم ، فاذا طلع الفجر هاجت الى واد بالیمن یقال له : برهوت ، اشد حرا من نیران الدنیا، کانوا فیها یتلاقون ، ویتعارفون ، فاذا کان المساء عادوا الى النار فهم کذلک الى یوم القیامه 4

خداوند در مشرق زمین جهنمى دارد براى اینکه شب ها ارواح کفار را از وادى برهوت به آنجا منتقل کند و از زقوم و حمیم5 آن به آنها بخوراند و چون فجر طلوع کند ارواح آنها را دوباره به وادى برهوت که در یمن است کوچ مى دهد داغى آن بیابان از آتشهاى دنیا داغ تر است .ارواح کفار در آن بیابان همدیگر را ملاقات مى کنند و یکدیگر را مى شناسند و چون شب شود دوباره خداوند آنها به همان جهنم بر مى گرداند و این کار تا بر پائى قیامت ادامه دارد.

آنچه از چهار حدیث فوق استفاده شد عبارتند از:

الف برهوت روى همین زمین است خصوصا که جملاتى از قبیل بدترین آب روى زمین ، پشت یمن بیابانى است ...، وادى حضرموت بر این مدعا دلالت دارد.

ب سرزمینى که برهوت در آن قرار دارد، بیابانى خشک و شن زارى است که به جز مارهاى سیاه و آن مرغ معروف به جغد که در عرف مردم ، به مرغ شوم معروف است جنبده دیگرى وجود ندارد، این بیابان در جزیره العرب (یمن فعلى ) است .

ج همانگونه که طلوع و غروب خورشید براى مومنین مشهود است و مسکن شب و روز آنها تفاوت دارد، براى کفار که پس از مرگ به برهوت مى روند نیز طلوع و غروب خورشید مشهود است ، شب در جایگاه مخصوصى در آتش هستند و روز به همان بیابان برهوت باز گردانیده مى شوند.

پشت یمن بیابانى است که به آن وادى حضرموت مى گویند، در این بیابان از جانداران به جز مارهاى سیاه و جغد، موجود زنده دیگرى یافت نمى شود.

د- همان گونه که گفتیم : اهل ایمان در عالم برزخ در بهشتند و از نعمت هاى آن استفاده مى کنند، کفار نیز در برهوت که یکى از درکات جهنم است از زقوم و حمیم آن مى خورند و از داغى و عذاب آن معذب مى شوند.در کتب لغت و تفسیر در مورد برهوت چنین آمده است :
عذاب الهی

1- مرحوم شیخ فخر الدین طریحى در کتاب مجمع البحرین آورده است :

برهوت : واد فى حضرموت ، فیه بئر یتصاعد منها لهیب الاسفلت مع صوت الغلیان وریح کریهه ، واشتهر عنها، ارواح الکفار تجتمع فى هذه البئر و تصبح فى الیل من الالم قائله : یا دومه 6

برهوت بیابانى است در حضرموت و در آن چاهى است که از آن گازهاى متعفن و بدبو فوران مى کند، مشهور است که ارواح کفار در آن بیابان اجتماع مى کنند و از شدت ناراحتى فریاد مى زنند و در تب و تابند.

2- فرید و جدى در دائره المعارف خود آورده است :

حضرموت : اقلیم من جزیرت العرب على شاطى بحر عمان ، قلیله الزرع و الخیرات ، امارتها فى ید شیوخ قبائلها و مدنها المشهوره : تریم ، قصیر ویروم ، فى شمال حضرموت صحراء الاحقاف بسهوبها المشهوره بالوعوثه حتى انه لایطا قدم حتى تغور فى الرمال لنعومتها، فیختفى فیها الرجل کما یختفى فى لجه من الماء 7

حضرموت قسمتى از جزیره العرب در کنار دریاى عمان است ، بهره هاى کشاورزى در آن سرزمین اندک است ، ریاست اداره آن در دست شیوخ قبیله هاى آن است ، شهرهاى معروف و مشهور آن تریم ، قصیر و یروم مى باشد. در شمال آن بیابان وسیع احقاف است ، راه رفتن در آن به قدرى مشکل است که به علت وجود شن هاى نرم فراوان حتى برداشتن یک قدم هم ممکن نیست و همان گونه که انسان در دریا غرق مى شود در شنهاى این بیابان نیز مفقود مى گردد.

احقاف به بیابان بسیار وسیعى مى گویند که شن هاى بادى فراوانى همه آنرا احاطه کرده باشد. آیه بیست و یکم از سوره احقاف نیز در مورد همین بیابان است ، قوم عاد در همین بیابان گرفتار آمدند. پس برهوت در همان بیابان معروف به احقاف واقع در حضرموت در کشور یمن است .

منبع : انسان و عالم برزخ ، محمد مظاهرى