خاک آفرینش انسان از کجا آمد؟ 

امیرمؤمنان در خطبه اول نهج البلاغه ابتدا به بیان ذات و صفات خداوند می پردازد و سپس به افعال خدا و در ادامه به مسئله خلقت انسان می پردازد و در این قسمت از خطبه حضرت به چکونگی خلقت انسان از گل اشاره می کند.

«ثُم جَمَعَ مِن حَزن الارضِ وَ سَهلِها ، وَ عَذبِها و سَبَحهَا ، تُربَـةً سَنَها بِالماءِ حتّی خَلَصَت ، وَ لَاطَها بِلبَلۀ حَتّی لَزَبَت ، فَجَبَلَ مِنها صُورَۀ ذاتَ أحناءٍ وَ وُصولٍ ، و اعضاءٍ و فُصولٍ ، أجمَدَها حتّی أستَمسَکَت ، و أصلَدَها حتّی صَلصَلَت ، لِوَقتٍ مَعدودٍ ، وَ أمَدٍ مَعلومٍ ثُمَ نَفَخَ فیها من روحِهِ فَمَثُلَت إنساناً ذا أَذهانٍ یُجیلُها ، وَ فِکرٍ یَتَصَرٍفُ بِها .» ؛ 

خداوند متعال برای خلقت آدم از زمین های (حزن الارض) یعنی زمین سنگلاخی و کوهستانی و (سهل) یعنی زمین غیر سنگلاخی و هموار و (عذب) زمین پاک قابل کشت و زرع و زمین (سبخ) شوره زار که استعداد کشت و زرع را ندارد ، خاک انسان را جمع کرد سپس خدا این خاک را به وسیله آب خالص و نرم کرد و با این عمل این خاک یک موجود چسبنده ایی شد . برای این گل صورتی را خلق کرد دارای اعضاء کج و منعطف و وصل و فصل است . سپس این گل خشک شد و به صورت صلصال درآمد ، صلصال به گلی گویند که به قدری خشک شده است که اگر به آن دست بزنند چون وسط آن خالی است صدا می کند اما خدا این صورت را برای وقت دیگری خلق کرده است یعنی نفخ روح رادر این صورت به چهل یا صد سال بعد موکول کرد ، سپس در او از روح خود دمید .

چگونگی جمع آوری خاک های مختلف :

اینکه حضرت امیر فرمودند خدا خاکها را جمع کرد لازم نیست خود خدا مستقیماً این کار را کرده باشد در روایات آمده است که ملائکه خدا که جبرئیل و یا عزرائیل بوده اند به دستور خدا این کار را انجام داده اند و از بیشتر روایات استفاده می شود که عزرائیل بوده است که این کار را انجام داده است و به دلیل قاطعیت او در جمع آوری خاک ها وظیفه قبض روح انسان ها را نیز خداوند به او موکول کرده است .

چرا خداوند از خاکهای مختلف استفاده کرده است؟

لازمه بقای انسان ها در تفاوت آنها می باشد زیرا انسانها برای بقای خویش نیازمند زندگی اجتماعی هستند و در  زندگی اجتماعی آنچه اهمیت دارد تقسیم وظایف است و هر کس بنا بر توانایی خویش می تواند نقش خود را در اجتماع ایفا کند . همچنین استفاده از خاک های مختلف دلیل بر وجود غرائز و روحیات مختلف در انسان ها می باشد مثلاً خاک سخت مظهر خشونت و خاک نرم مظهر ملایمت و خاک شوره زار مظهر بی اثر بودن و خاکی که قابل کشت و زرع است مظهر انسانی است که منشاء اثر و مفید است .

راز چهل سال ماندگاری و سپس نفخ روح در انسان :

خداوند بدین وسیله خواسته این موجودی که از گل درست شده استعداد نفخ روح را پیدا کند مانند نطفه که در رحم مادر حرکت میکند و بعد از مدت چهار ماه مستعد برای نفخ روح می شود و همچنین خداوند ابا کرده از اینکه امور را جاری کند مگر اینکه به اسباب باشد شاید به همین جهت جسد انسان مدتی بی روح ماند تا عوامل طبیعی در آن اثر بگذارند تا مستعد انسان شدن شود . (درس هایی از نهج البلاغه / آیت الله منتظری) 

مریم پناهنده

بخش نهج البلاغه تبیان

منابع :

1- نهج البلاغه ترجمه دشتی

2- درس هایی از نهج البلاغه / آیت الله منتظری