او می‌دانست در کربلا چه می‌گذرد!

یکی از اصول اعتقادی نبوت انبیای الهی است که در راستای آن امامت امامان معصوم (علیه‌السلام) قرار دارد. اعتقاد به امامت معصومین (علیه‌السلام) یکی از اصول اعتقادی شیعیان است که بدون آن تعریف جامعی از آن وجود نخواهد داشت. در امامت یک امام موارد بسیاری قابل بررسی است، از جمله می‌توان به عصمت امام همچون پیامبر اشاره نمود. در این نوشتار می‌کوشیم زوایای این موضوع را مورد کند و کاو قرار دهیم.

شیعیان همان طور که به عصمت انبیای الهی از گناه و اشتباه و خطا اعتقاد دارند، معتقدند امامان به عنوان جانشینان انبیاء نیز باید از گناه و خطا معصوم باشند تا مردم بتوانند در امر هدایت خود به آن‌ها اطمینان نمایند. بر این اساس عصمت مطلق در امامان نیز همانند پیامبران وجود دارد. یعنی امامان شیعه از هر نوع گناهی ، چه صغیره و چه کبیره و هر نوع خطایی چه سهوی و چه عمدی پس از امامت و قبل از امامت خود ، بری و مصون هستند. به این ترتیب تنها شیعیان هستند که به تنزیه کامل معصومین معتقدند.

حقیقت عصمت از گناه!

شکی نیست که ما انسان‌های غیر معصوم از درک حقیقت عصمت عاجزیم آن گونه که شخص ترسو از درک آنکه شجاعت چیست، ناتوان است. با این حال با تأمل در برخی از حالات نفسانی خود نسبت به پاره ای معاصی می‌توان به درک ماهیت عصمت تا حدی نزدیک شد و تصویر روشن‌تری از آن به دست آورد.

بسیاری از ما در برخورد با برخی از گناهان موضعی معصومانه! داریم. یعنی در هیچ شرایط حاضر به ارتکاب آن‌ها نیستیم. برای نمونه، گناه قتل و کشتار انسان‌های مظلوم چندان عظیم است که در هیچ شرایطی حاضر نیستیم دست خود را به خون اشخاص بی گناه آلوده نماییم. البته این حالت در افراد غیر معصوم مثل ما تنها درباره‌ی برخی گناهان صادق است اما معصومین (علیه‌السلام) با هر آنچه خداوند متعال آدمی را از آن نهی نموده است چنین برخوردی دارند. بر این اساس باید گفت عصمت امامان معصوم (علیه‌السلام) نسبت به همه‌ی گناهان است.

عصمت از اشتباه و خطا!

امامان علاوه بر آنکه از گناه عصمت دارند، از خطا و سهو و نسیان در انجام تکالیف دینی و تطبیق قوانین شرعی بر امور خاص و نیز خطا در تمام اعمال فردی و اجتماعی مصونیت دارند. این قسم از عصمت دارای گسترده‌ی وسیعی است و کسی که از چنین عصمتی برخوردار است هیچ گاه در انجام تکالیف شرعی خود دچار خطا، نسیان و یا شک نمی‌شود و اگر در مسئله ای داوری و قضاوت کند، حکم او همواره درست است و امکان ندارد از روی اشتباه حکم نادرستی صادر کند. همچنین در محاسبات، ارزیابی‌ها و داوری‌های شخصی خود همواره بر صواب و از هر خطایی مبراست.

هیچ یک از آیات قرآنی دلالت صریح و مستقیم بر عصمت امامان ندارند اما با ضمیمه کردن برخی از آیات به یکدیگر و در کنار هم قرار دادن آیات الهی می‌توان دلالت قرآن بر عصمت امامان را دریافت چنانچه مرد فرماید:"قال فبعزّتک لاغوینّهم أجمعین إلا عبادک المخلصین (ص 83- 82)

شیطان گفت: پس به عزت تو سوگند که همگی را جدّاً از راه به در می‌برم مگر آن بندگان مخلص تو را.» بندگان مخلص خداوند کسانی هستند که خدا آنان را برای خویش پاک و خالص گردانیده و از هر چه رنگ غیر خدایی داشته باشد منزه اند.

ایشان از قلمرو اضلال شیطان خارجند و شیطان از هر نوع تأثیرگذاری بر آنان ناتوان است. بنابراین امامان که از جمله بندگان مخلص خداوندند هیچ گاه تحت تأثیر اغوای شیطان قرار نمی‌گیرند و مرتکب عمل زشت و گناه نمی‌شوند. همچنین امام صادق (علیه‌السلام) در تعریف «معصوم» فرمودند:

المعصوم هوالمعتصمه بالله من جمیع المحارم و قد قال الله تبارک و تعالی و من یعتصم بالله فقد هدی إلی صراط مستقیم؛ معصوم کسی است که با استمداد از خداوند از تمام محرمات خودداری می‌کند و خداوند متعال فرمودند: هر کس از خداوند مدد جوید به راه راست هدایت شده است.

ان الله أنما امر بطاعه رسوله لانّه معصوم مطهر لایأمر بمعصیته الله، همانا خداوند به پیروی از رسولش فرمان می‌دهد زیرا او معصوم و پاک است و کسی را به معصیت خدا امر نمی‌کند. و شکی نیست که امامان نیز همانند رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) مردم را هدایت می‌کنند و کسی را به معصیت الهی امر نمی‌نمایند.

امام حسین (علیه‌السلام) و عصمت!

بر این اساس امام حسین (علیه‌السلام) نیز برخوردار از عصمت مطلق الهی است و از هر گونه گناه و اشتباهی مبرا می‌باشد. به همین دلیل کلیه‌ی فعالیت‌ها و عملکرد حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) به ویژه در جریان کربلا و ماجراهای آن کاملاً مبتنی بر همین ویژگی حضرت (علیه‌السلام) است.

امام حسین (علیه‌السلام) می‌دانست که به کجا می‌رود و کربلا همان سرزمینی است که خداوند شهادت او و اسارت اهلش را در آن رقم زده است. امام حسین (علیه‌السلام) می‌دانست و با رضایت گام در راه نهاد تا جلب رضایت خداوند را نماید. حضرت بر مبنای مسئولیت امامت خویش به دنبال نامه های کوفیان رهسپار راه شد و همواره همان طور که از گناه عصمت داشت از خطا و سهو و اشتباه و فراموشی مصونیت کامل داشت. در این راستا شیعه نمی‌کوشد رفتار امامش را توجیه کند بلکه می‌کوشد رفتار امام معصوم خویش را الگو قرار  دهد و این گونه است که کربلا تا ابد زنده خواهد ماند ...

ن.رادفر

بخش اعتقادات تبیان

منابع :

1- کلام اسلامی- دکتر سعیدی مهر

2- کشف المراد- علامه‌ی حلّی

3- تجرید الاعتقاد- خواجه‌ی طوسی

4- حماسه‌ی حسینی- شهید مطهری