حق کسی که به ما خوبی کرده

بی مقدمه، به این دو ماجرای متفاوت، توجه کنید...

* اولین صندلی خالی را که دیدم، انگار دنیا را به من داده باشند. نشستم و چشم هایم را بستم. ایستگاه بعد که نگه داشت، یک پیرزن، با زحمت از پله ها بالا آمد. با اینکه داشتم از خستگی می مردم، بلند شدم و جایم را دادم به پیرزن. تا خود ایستگاه آخر آنقدر برایم دعا کرد که دیگر مطمئن شدم می روم بهشت!

* انگار نه انگار که بابای من بود که از بدبختی نجاتشان داد! وقتی بعد از مدت ها از آن اتفاق، برای اولین بار پدرم را دید، حتی زورش آمد درست و حسابی سلام بدهد، چه برسد به اینکه بگوید: ممنون

اگر کسی در این روزگار نه چندان مهربان پیدا شود و یک خدمتی هر چند کوچک به شما بکند، واکنشتان چیست؟ مثل آدم های مسخ شده نگاهش می کنید؟ یا یک "مرسی" خشک و خالی می گویید و راهتان را ادامه می دهید؟ شاید هم انتظار چنین خدمتی را داشته اید و آن را حق مسلم خود می دانید! یا  گاهی هم خودتان را ملزم می دانید تا از او یک تشکر درخور و مناسب کنید. آیا می دانید که ما، در برابر کسی که به ما کمکی می کند یا لطفی در حقمان، وظایفی داریم؟ با ما باشید تا گوشه ای از این وظایف را بخوانیم.

راهزن نباشیم
بدترین نوع برخورد در برابر خوبی دیگران، ناسپاسی است. گاهی پیش می آید که فرد، نه تنها تشکر نمی کند؛ بلکه طلبکار هم هست! اگر کسی به ما خیری رساند یا لطفی در حقمان کرد، حتما از او سپاسگزاری کنیم تا راهزن نیکی نباشیم. زیرا طبق فرموده ی امام صادق (ع): "راهزن نیکی، مورد لعنت خداوند است. می دانید راهزن نیکی کیست؟ كسى كه به او نيكى شود و او ناسپاسى كند؛ در نتيجه نيكوكار را از نيكى به ديگران باز دارد."

خدایا ممنون!
شاید خیلی وقت ها زورمان بیاید از کسی که کاری برایمان انجام داده است، تشکر کنیم. یا مثلا تشکر کردن از بعضی افراد را کسر شأن بدانیم و یا خودمان را کاملا مستحق آن خدمت بدانیم. اگر به این دلایل یا هر دلیل دیگری، از دیگران تشکر نمی کنید، این جمله را هرگز از یاد نبرید: "هر كس در مقابل خوبى مردم تشكر نكند، از خداى عزّوجلّ تشكر نكرده است." (عیون الاخبار الرضا (ع)، ج 1) پس هر وقت خواستید از کسی تشکر کنید، بدانید که معنی این سپاسگزاری این است: "خدایا ممنون!"

سپاسگزاری یعنی...
شاید فکر کنید که همه چیز با یک سپاسگزاری ساده تمام می شود؛ اما این حدیث امام سجاد (ع) گویای چیز دیگری است: "حق كسى كه به تو نيكى كرده، اين است كه از او تشكر كنى و نيكيش را به زبان آورى و از وى به خوبى ياد كنى و ميان خود و خداى عزوجل برايش خالصانه دعا كنى. هرگاه چنين كردى بى گمان پنهانى و آشكارا از او تشكر كرده اى. سپس اگر روزى توانستى نيكى او را جبران كنى، جبران كن." در حدیث دیگری، امام علی (ع)، سپاسگزاری را اینطور تعریف کرده اند: "هر كس در برابر خوبى اى كه به او شده همانند آن را انجام دهد آن را تلافى كرده است و اگر بيشتر از آن خوبى كند، سپاسگزارى نموده است."

توقع ممنوع!
نکته ای که شاید گفتنش در پایان این بحث، بسیار ضروری است، این است که هر وقت به کسی خوبی کردید، به جای اینکه موارد بالا را به خاطر بیاورید این جمله را دستور کار خود قرار دهید: "اگر به كسى خوبى كردى در واقع با اين كار، خودت را گرامى داشته اى و به خودت آبرو داده اى؛ پس به سبب خوبى اى كه به خودت كرده اى از ديگران خواهان تشكر مباش."