از آن‌جا که خلفای عباسی که معاصرین وفات حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) بودند، اجازه هرگونه ساخت بنا و مقبره‌ای برای اهل بیت (علیهم السلام) و نزدیکان آن‌ها را نمی‌دادند، مدفن این بزرگوار نیز تنها قبری ساده و بدون مقبره بود. بعلاوه، اکثریت شهر ری (بویژه دروازه باطان) را اهل سنت حنفی تشکیل می‌دادند. [۱]
اما پس از ۲۰ سال از درگذشت و دفن حضرت عبدالعظیم، و هنگامی که محمد بن زید، حکومت علویات طبرستان را در شمال تأسیس کرد، اولین بنا و مقبره‌ برای این بزرگوار احداث شد. این مسأله هنگام مرمت و تعمیر ورودی حرم مطهر از سمت شمال توسط کارشناسان در کتیبه‌ای کوفی کشف شد. [۲]

عصر آل‌ بویه
پادشاهان شیعه‌ی قرن چهارم هجری یعنی آل بویه که حدود ۱۲۸ سال در عراق و ایران حکومت را برعهده داشتند، دومین بار دست به مرمت، توسعه و بازسازی این حرم شریف زدند.

عصر سلجوقیان
مجدالملک، وزیر سلجوقیان نیز دست به مرمت و بازسازی حرم زد و بعلاوه، گنبد و قبّه‌ای بر فراز قبر حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) ساخت. خدمات ارزنده‌ی این وزیر سلجوقی در راستای تکریم و تعظیم خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام) و اصحابشان را افرادی چون عبدالجلیل قزوینی [۳]، کجوری مازندرانی [۴] و نیز قاضی نورالله شوشتری  [۵] نقل کرده‌اند.

پس از دوران سلجوقیان، پادشاهان سلسله آل باوند نیز تلاش‌هایی در راستای حفظ و بازسازی این بقعه شریفه انجام دادند. برای مثال، حسام الدوله اردشیرشاه، از پادشاهان آل باوند، هر سال دویست دینار به این حرم شریف می‌فرستاد. [۶]

عصر صفویه
دوران صفوی یکی از دوران شکوه و عظمت این حرم و حرم‌های دیگر بود. پادشاهان این سلسله توجه خاصی به بقاع اهل بیت (علیهم السلام) و امام‌زادگان داشتند. در ۹۶۱ هجری، شاه طهماست فرمانی صادر کرد: «همواره لوازم همت گردون ارتقاء مصروف و معطوف است به رواج و رونق و ضبط نسق ضرایح مقدسه و حضایر مؤسسه خاندان بلند ایوان نبوت و دودمان عالی ارکان ولایت. نفایس اموال و شرائف املاک حلال خود را صرف مصالح مشاهده و مراقد اعلی المراصد این طایفه علیه می‌گردانند .... و از آن جمله مرقد مزکی و مشهد محلی حضرت عبدالعظیم است» [۷]
پس از شاه طهماست، شاه عباس صفوی نیز در تکریم و تعظیم این مرقد مطهر کوشش بسیاری نمود. حتی در دوره‌ای که به بیماری لاعلاجی مبتلا شد که پزشکان از سلامت وی قطع امید کردند، برای شفا به این حرم شریف آمد و پس از کسب سلامتی به قزوین بازگشت. [۸]

عصر قاجار
ری در عصر قاجار در اوج رونق قرار گرفت. زیرا پایتخت قاجار، به تهران منتقل شد. این امر سبب توجه دوچندان شاهان قاجار به این بقعه‌ی شریفه گشت. در این دوره به دستور فتحعلی شاه قاجار ضریحی از نقره ساخته شد و آیینه کاری و نقاشی ایوان جنوبی را نیز میرزا آقاخان نوری (صدراعظم) انجام داد.
در زمان ناصرالدین شاه قاجار، فرمان تذهیب گنبد با پوشش طلا و آیینه کاری ایوان صادر شد.  [۹]

------------------------------------------------

پی‌نوشت:
[۱]. بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض، ص۵۸۸.
[۲]. نشریه تاریخچه آستانه، شماره ۳و۴، ص۷۶.
[۳]. النقض، ص۲۲۰.
[۴]. جنة النعیم، ص۳۹۰.
[۵]. مجالس المؤمنین، ج۲، ص۴۵۸.
[۶]. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، ج۶، ص۲۶.
[۷]. فرامین و اسناد آستانه ری، ص ۵۸.
[۸]. دائره المعارف تشیع، ج۱، ص۸۱.
[۹]. المآثر و الآثار، چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه، ص۸۹.