دعا و نیایش، نیاز فطری هر انسان و جوهر زندگی و روح حیات و نشانه عشق و محبت است و در مقابل، زندگی بدون دعا و نیایش، خشک، سرد و بی‌روح است. تنها محبوب و معشوقی که شایسته نیایش و ستایش است، خداوند متعال است.
ما در هر زمان و مکان و با هر زبانی می‌توانیم خدای خود را بخوانیم و با او راز و نیاز کنیم؛ اما برخی ایام و بعضی دعاها از ویژگی‌های متمایزی برخوردارند، به‌طوری‌که با خواندن برخی دعاها در روزهای ویژه، ارتباط معنادار و عمیقی با خدای خود برقرار می‌کنیم، زیرا این دعاها از زبان انسان‌هایی صادر شده که کلامشان سرشار از فصاحت، بلاغت و شیوایی ویژه‌ای است و در شناخت پروردگار و شیوه گفت‌وگوی با او، از معرفت، توحید و بصیرت کاملی برخوردارند. دعای عرفه در روز عرفه از جمله این ادعیه و روزهای خاص است.

امام سجاد(علیه‌السلام) به سائلی که روز عرفه، از مردم درخواست مال می‌کرد، فرمود: «وای بر تو! آیا در چنین روزی از غیر خدا طلب می‌کنی؟ حال آنکه امروز آنچنان رحمت حق، شامل و عام است که امید آن می‌رود آنچه در شکم کوه‌هاست، مشمول رحمت عامه حق گردد و خوش‌بخت و سعادتمند شوند».[۱]
دعای عرفه امام حسین(علیه‌السلام) دعای عمیقی است که در آن، امام، بخشی از شناخت هستی، صاحب هستی و خود را به صورت نمادین مطرح کرده‌اند. اینکه انسان بعد از فهم، چگونه با خالق هستی ارتباط برقرار کند و چه طور این هیبت و عظمت را در هستی هضم نماید، بیان می‌کنند.

در روایتی آمده که امام رضا(علیه‌السلام) در روز عرفه تمام اموال خود را بین فقرا تقسیم کرد. فضل بن‌سهل عرض کرد: «این‌کار موجب زیان است» . فرمود: «نه، خیر است، موجب سود است. هرگز کاری که موجب اجر و پاداش شود، نباید زیان به حساب آورد».[۲]
لذا باید در این روز فرصت را غنیمت بشماریم، و از لحظه به لحظه این روز استفاده کنیم.
         فرصت شمار صحبت کز این دو راه منزل                چون بگذریم دیگر، نتوان به هم رسیدن

زائران خانه خدا و هم‌چنین مردم در همه جای دنیا باید از این فرصت به دست آمده و شرایط استجابت دعا استفاده کنند و خودشان را در میان صدها هزار دست و قلب و زبانی که به یاد خدا به حرکت و اهتزاز درآمده‌اند، بی‌اندازند و از برکت این مکان شریف و زمان مقدّس و احترام زائران و مهمانان، به‌ویژه قافله‌سالار این کاروان، حضرت مهدی(عج) که همه ساله در موسم حج و موقف عرفات تشریف فرما هستند، بهره بگیرند و این بشارتی برای ماست، تا بهره‌ای از امام زمان خود ببریم.
در روایتی از امام صادق(علیه‌السلام) آمده است: «مردم امام خود را گم می‌کنند؛ او در موسم حج در بین مردم است و آنها را می‌بیند، ولی آنها او را نمی‌بینند».[۳]

محمّد بن عثمان عمری از نوّاب خاصّ امام زمان(عج) دربارۀ حضور صاحب‌الامر(عج) در عرفات چنین می‌گوید: «سوگند به خدا که صاحب الامر هر سال در موسم حاضر است، مردم را می‌بیند و می‌شناسد. مردم نیز او را می‌بینند، ولی نمی‌شناسند».[۴]
صاحب معالم، امام زمان(عج) را در عرفات زیارت کرد. صاحب درّالمنثور آورده است که از بعضی از استادان خود و غیر ایشان شنیدم که هرگاه شیخ حسن (صاحب معالم‌الاصول) از برای حج می‌رفت، به اصحاب خود می‌گفت: «از خدای عزّوجل امید دارم که به زیارت جمال بی‌کمال حضرت صاحب‌العصر و الزمان(عج) مشرّف شوم؛ زیرا آن حضرت هر سال به حجّ تشریف می‌آورد» . پس چون شیخ حسن در مناسک حج، وقوف عرفه را به‌جا آورد و خواست که در گوشه تنهایی، به فراغ خاطر، مشغول ادعیه عرفه شود، به اصحاب خود فرمود: «از خیمه بیرون روید و بر در خیمه نشسته، مشغول دعا باشید».
در این اثنا، شخصی داخل خیمه شد که شیخ حسن او را نمی‌شناخت و سلام گفت و نشست. شیخ حسن گوید: «از آمدن او، هیبت بر من غالب شد و مبهوت شدم و قدرت بر سخن گفتن نداشتم. پس او با من سخن گفت به کلامی که یاد ندارم. سپس برخاست و چون از خیمه بیرون رفت، چیزی که امید آن را داشتم، به خاطرم رسید. با عجله تمام برخاستم، پس او را ندیدم و از اصحاب خود پرسیدم. گفتند: ما کسی را ندیده‌ایم که داخل خیمه شما شده باشد».[۵]

در نتیجه: سرزمین عرفات، همچون مغناطیس و آهن‌ربا که آهن را به خود جذب می‌کند، عارفان و عاشقانِ یگانه معشوق عالم هستی را به سوی خود می‌کشاند و از همین روست که این سرزمین مقدس را سرزمین عشق نام نهادیم، سرزمینی که عشق مخلوق به خالق و عبد به معبود به زیبایی متجلی می‌شود.
-----------------------------------------------------------
پی نوشت
[۱]. الوافی، فیض کاشانی، ج ٢، ص ۴٢
[۲]. وافی، ج ٢، ص ۴٢؛ آداب الحرمین، ص٢۶٨.
[۳]. کمال الدین، ص ٣۴۶.
[۴]. من لایحضره الفقیه، ج ٢، ص ۵٢٠.
[۵]. نجوم السّماء، فی تراجم العلماء، محمدعلی آزاد کشمیری، ص ٧.
استفاده شده از «کتاب عرفه و عرفات» نوشته سیدعباس اسلامی‌کاشانی.