کم کاری تیروئید: چگونه می‌شود لاغر شد؟

اکثر افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند از چاقی بی‌دلیل خود شکایت دارند و به دنبال راهی برای لاغری می‌گردند. درست است که در این وضعیت لاغر شدن کار چندان ساده‌ای نیست اما به هر حال کار نشد ندارد. اگر شما هم بدون دلیل چاق می‌شوید امکان دارد با مشکل کم کالری تیروئید مواجه شده باشید که خودتان از آن بی‌خبرید. بهتر است آزمایش خون بدهید و وضعیت تیروئیدتان را بررسی کنید.

در این مطلب به بررسی این مشکل و اشتباهات غذایی افراد مبتلا می‌پردازیم. لطفاً با ما همراه باشید.

علائم کم کاری تیروئید

افرادی که دچار کم کالری تیروئید هستند معمولاً با علائم زیر مواجه می‌شوند:

* چاقی (با وجود اشتهای طبیعی و یا کم اشتهایی)

* خستگی دائم

* موهای شکننده یا ریزش مو

* بی‌حالی و بدخلقی

* اختلالات حافظه و فراموشی

* افسردگی

* گرفتگی عضلات (به خصوص در دست‌ها) 

* مشکلات پوستی (خشکی پوست، لکه‌های پوستی و غیره)

* نفخ

* ناخن‌های شکننده

* ناباروری

* لرز

* روشن شدن رنگ ابروها

* گزگز پوست

* بی‌خوابی

هر کدام از این علائم باعث دردسر و آزار افراد مبتلا می‌شود. البته خوشبختانه با مصرف داروهای مربوط به تیروئید بیشتر این علائم از بین می‌روند و به تدریج احساس سلامتی خواهید کرد. با این حال برای اکثر افراد به ویژه خانم‌ها مصرف داروهای تیروکسین باعث بازگشت به وزن اولیه و لاغری نمی‌شود. در این صورت گزینه‌های بعدی برای لاغری و رسیدن به وزن متناسب چیست؟

برای رسیدن به تناسب اندام باید به مصرف داروها اعتماد کنید هر چند شاید رسیدن به وزن اولیه یا کاهش وزن کمی سخت و دشوار باشد. معمولاً تعداد کمی از افراد با مصرف داروها موفق به کاهش وزن می‌شوند. البته این افراد کسانی هستند که با کم کاری تیروئید فقط یک تا دو کیلو چاق شده‌اند. برای اکثر بیماران دیگر روند کاهش وزن به کندی صورت می‌گیرد و در برخی موارد با وجود اینکه افراد میزان کالری دریافتی‌شان را کاهش می‌دهند و ورزش می‌کنند اما با این حال وزنشان همچنان بالا می‌رود.

نقش تیروئید در بدن

برای اینکه بدانید چگونه می‌شود با وجود کم کاری تیروئید لاغر شد ابتدا باید با نقش این غده در بدن آشنا باشید تا متوجه شوید چرا و چگونه تیروئید روی وزن تأثیر می‌گذارد.

تیروئید یک غده‌ی درون‌ریز است که در قسمت عرضی حنجره جلوی گلو قرار دارد. این غده دو هورمون مختلف به نام‌های T4 (تیروکسین) و T3(تری یودوتیرونین) ترشح می‌کند که مسئولیت تنظیم متابولیسم بدن را بر عهده داشته و سرعت واکنش‌های بدن را کنترل می‌کنند.

بدن ما با این دو هورمون پیام‌هایی برای سوزاندن انرژی و همچنین تنظیم متابولیسم دریافت می‌کند. به این ترتیب تیروئید با آن قد و قواره‌ی کوچک خود مسئول توانمندی بدن در سوزاندن چربی‌ها، تنظیم وزن و مدت زمان خواب است.

زمانی که تیروئید از کار می‌افتد و در واقع کم کار می‌شود متابولیسم بدن کند شده و کلید چاقی زده می‌شود و علائم دیگر کم کاری تیروئید نیز بروز می‌کند. البته در بعضی موارد خیلی از افراد متوجه این تغییرات نمی‌شوند. خوشبختانه کم کاری تیروئید با یک آزمایش خون ساده قابل‌تشخیص است و داروهایی هم برای کمک به تنظیم عملکرد این غده وجود دارد.

زمانی که تیروئید کم کار می‌شود چاقی نیز حاصل خواهد شد و حتی کاهش میزان کالری‌های دریافتی نیز تأثیر چندانی در کنترل وزن نخواهد داشت. احتمالاً در اینترنت و یا آگهی‌های تبلیغاتی شاهد تبلیغات دهان پر کنی مانند «لاغری معجزه‌آسا» و غیره هستید؛ اما واقعیت این است که هیچ‌کدام از این شیوه‌های معجزه‌آسا و البته پرهزینه‌ی تبلیغاتی در مقوله‌ی کم کالری تیروئید موثر نیستند. با این حال نباید ناامید شوید. مقابله با اضافه‌وزن و تلاش برای لاغری از طرف خودتان کارسازتر است. کافی است خیلی از اشتباهات غذایی و همچنین خطاهای ورزشی را کنار بگذارید و منطقی باشید.

اشتباهات رایج غذایی

ید برای تولید هورمون‌های تیروئید لازم و ضروری است. برای همین در حین مصرف دارو برای تنظیم عملکرد تیروئید لازم است با مصرف بیشتر یُد و یا کاهش مواد غذایی هدر دهنده‌ی آن به افزایش کارایی داروها کمک کنید.

توصیه می‌کنیم مصرف مواد غذایی کاهش‌دهنده‌ی ید مانند انواع کلم‌ها (بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل) و اسفناج را کاهش دهید. همچنین از مصرف بادام‌زمینی، دانه‌ی کاج و میوه‌های خشک بپرهیزید. تا جایی که می‌توانید مصرف نوشیدنی‌های کافئینه مانند قهوه و نوشابه‌ها را کاهش دهید. توجه داشته باشید که این قبیل نوشیدنی‌ها می‌توانند علائم کم کاری تیروئید را شدیدتر کنند. توجه داشته باشید قرار نیست به یک باره خودتان را از مصرف این مواد غذایی محروم کنید؛ اما لازم است که مصرف آن‌ها را تا حد امکان محدود کنید.

اگر سیگاری هستید حتماً سیگار را ترک کنید. مصرف الکل هم که ممنوع است.

مواد غذایی مفید برای تنظیم عملکرد تیروئید و کنترل وزن

مواد غذایی سرشار از ید را دریابید که به کنترل عملکرد تیروئید کمک زیادی می‌کنند. توصیه می‌کنیم ماهی‌های چرب، آجیل‌ها، مغزهای روغنی، جلبک‌های خوراکی را دریابید. سوشی که بیشتر در رستوران‌های چینی سرو می‌شود نیز تامین کننده‌ی ید و کمک کننده است.

می‌توانید با تنظیم رژیم غذایی خود کمک زیادی به عملکرد تیروئیدتان بکنید. زمانی که به ساده‌ترین و طبیعی‌ترین شیوه یعنی کنترل رژیم غذایی بتوانید به تنظیم عملکرد این غده کمک کنید اولین و اصلی‌ترین گام را در جهت کنترل وزن خود نیز برداشته‌اید.

ورزش ورزش ورزش

همان طور که گفتیم مشکل کم کاری تیروئید باعث کاهش متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن می‌شود. حتی بعد از اینکه تیروئید دوباره شروع به عملکرد درست می‌کند باز در بیشتر موارد متابولیسم نمی‌تواند به وضعیت قبلی خود برگردد. برای همین لازم است که نه تنها به فکر تنظیم برنامه‌ی غذایی باشید بلکه باید انجام حرکات ورزشی منظم را نیز در برنامه‌ی روزانه‌تان بگنجانید و بیشتر از هر زمان دیگر به فکر افزایش متابولیسم بدنتان باشید. شاید پیش از این مشکل، 3 جلسه ورزش در هفته کافی بود تا وزنتان کاهش پیدا کرده و عضلاتتان تقویت شود؛ اما بعد از ابتلا به کم کاری تیروئید این جلسات کافی نخواهد بود. در واقع شما به 4 یا 5 جلسه ورزش هفتگی نیاز دارید تا به نتایج دلخواهتان برسید. حواستان باشد که بیشتر ورزش‌های مربوط به تقویت قلب و عروق انجام دهید.

در نهایت اینکه ورزش و داشتن تغذیه‌ی کم چرب و کم کالری به کنترل وزن (حتی با وجود کم کاری تیروئید) کمک زیادی می‌کند؛ اما باید واقع‌بین باشید و صبور. به خاطر اینکه به مدت زمان بیشتری نیاز دارید تا بتوانید روی وزن خود کنترل داشته باشد چون غده‌ی تیروئیدتان درست کار نکرده است. پس صبور باشید، ناامید نشوید و مراقب سلامتی‌تان نیز باشید.

فاطمه مهدی پور

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

علایم کم کاری تیروئید

در کم کاری تیروئید، سطح ترشح هورمون های تنظیم کننده ی سوخت و ساز ( متابولیسم ) بدن یا به عبارت دیگر، میزان مصرف چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها، 15-40 درصد کاهش می یابد؛ بنابراین برخی علایم بیماری دقیقاً، برعکس علایم ناشی از پرکاری تیروئید است. شایع ترین این علایم عبارت اند از: کاهش ضربان قلب، خستگی، خواب آلودگی مفرط ، افت هوشیاری، اختلال حواس، کاهش حافظه، افزایش وزن بدن بدون افزایش مصرف غذا، یبوست، خشن شدن صدا، افتادگی پلک ها، پف آلود شدن صورت، عدم تحمل سرما، خشک و ضخیم شدن پوست و مو، سردرد و اختلال شدید د رعادات ماهیانه.

درمان

عمده ترین اقدام درمانی ، هورمون درمانی است. علی رغم این که بسیاری ازعلایم ، بعد از چند ماه درمان دارویی برطرف می شوند اما مبتلایان به این بیماری باید تمام عمر تحت نظر پزشک متخصص باشند. حمایت تغذیه ای این بیماران، به ویژه از نظر مواد مغذی که برای ساخته شدن هورمون تیروئید لازم است، همراه با درمان دارویی، بسیار اهمیت دارد.

رژیم غذایی در کم کاری تیروئید:

1- برخلاف مبتلایان به پرکاری تیروئید، این بیماران باید از مصرف زیاد مواد غذایی گواتروژن پرهیز کنند و سبزی جات را به صورت پخته مصرف نمایند. مواد غذایی گواتروژن شامل انواع کلم، شلغم،  روغن گلزا ( کانولا ) ، بادام زمینی،  ارزن و سویا  است.

2- سویا می تواند مانع جذب کافی داروهای تیروئید شود. بنابراین باید در مصرف آن احتیاط گردد.

3- توجه داشته باشید که از نمک در پایان پخت غذا استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت ید موجود در نمک هنگام برداشتن درب ظرف غذا، همراه با بخار خارج می شود. در این صورت شما میزان ید کمتری از آن چه که انتظار می رود دریافت خواهید کرد. در ضمن نمک یددار را نباید در شیشه های شفاف و در معرض نور نگهداری کرد.

4- توجه کنید که زیاده روی در مصرف ید باعث کم کاری تیروئید خواهد شد.

5- تنظیم کالری دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن ضروری است. برای این منظور مشاوره با کارشناس تغذیه، همراه با استفاده از درمان دارویی توصیه می شود.

6- اطمینان نسبت به تأمین مقادیرکافی ویتامین های C ، A، E  و ویتامین های گروه B به ویژه B2  ، B3  ،  B6  که برای تولید هورمون تیروئید ضروری هستند لازم است. لذا مصرف منظم مواد غذایی زیر در برنامه ی غذایی روزانه توصیه می شود:

* منابع مناسب ویتامین C: توت فرنگی،  آناناس، هندوانه، موز ، سیب زمینی و هلو .

* منابع مناسب ویتامین A: جگر، تخم مرغ ، ماهی های روغنی، سبزی های سبز رنگ ( به جز گیاهان خانواده ای کلم )، سبزی ها و میوه های زرد و نارنجی رنگ. هر چه این میوه ها و سبزی ها پررنگ تر باشند غلظت ویتامین در آنها بیشتر است.

* منابع مناسب ویتامین E: روغن های گیاهی،مغز دانه ها ( به جز بادام زمینی ) وغلات.

* منابع مناسب ویتامین B: غلات سبوس دار، گوشت گاو، گوشت ماکیان و ماهی .

* استفاده از منابع مناسب غنی از روی، نظیر غذاهای دریایی، گوشت قرمز، گوشت ماکیان و غلات سبوس دار.

* استفاده از مکمل مولتی ویتامین و املاح در کنار منابع غذایی بالا.

*مصرف منظم منابع غنی از فیبر، نظیر سبزی ها، میوه هایی مانند انجیر،  آلو، سیب ، مرکبات، همچنین حبوبات و غلات سبوس  دار، برای برطرف شدن یبوست.

*نوشیدن آب به مقدارکافی (حداقل 7 لیوان) بسیار ضروری است.

* پرهیز از مصرف قند های ساده مانند قند و شکر، شیرینی جات و …

* پرهیز از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار، میانه روی در مصرف فرآورده های شیری و گندم.

* استفاده از منابع غنی از آهن مانند جگر، گوشت قرمز و غلات غنی شده با آهن، به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از فقر آهن نیز می باشند.

* استفاده از منابع غنی B12  مانند جگر گاو، جگر مرغ، گوشت گاو، ماهی قزل آلا به ویژه در افرادی که دارای کم خونی ناشی از کمبود این ویتامین هستند. عدم توجه به کم خونی با هر منشائی که باشد، در تشدید ضعف و خستگی و بسیاری از علایم دیگر مؤثر خواهد بود.

* استفاده از اسیدهای چرب ضروری به ویژه مکمل امگا – 3  که منبع غنی آن ماهی های روغنی آب های سرد هستند، می تواند در تخفیف برخی علایم مفید باشد. کمبود اسیدهای چرب ضروری می تواند باعث بر هم خوردن تعادل در عملکرد غده ی تیروئید شود.

با توجه به آن چه که ذکر شد، اصلاح رژیم غذایی با توجه به نوع بیماری تیروئید بسیار مهم است.در ضمن باید در نظر داشته باشید که در پرکاری و کم کاری تیروئید، رژیم غذایی هرگز نمی توان جایگزین درمان دارویی باشد؛ بلکه باید به عنوان یک اقدام تکمیلی بسیار مفید همراه با درمان دراویی در طول زندگی مورد توجه قرار گیرد.