امام خامنه‌ای (مدظله العالي) : بسیج، عبارت است از تشکیلاتی که در آن، افراد متفرق و تنها، به یک مجموعه‌ عظیم و منسجم و به یک گروه آگاه، متعهد، بصیر و بینای به مسائل کشور و به نیاز ملت، تبدیل می‌شوند.

بازتعریف هویت بسیج و بسیجی و تعمق و تدبر در فهم آن یکی از ضروری‌ترین نیازها و وظایف امروز نسل امروز بسیج در دهه چهارم انقلاب اسلامی است که بدون توجه به آن بسیج در معرض تهدید خطرات و آفات جدی قرار خواهد گرفت. بی‌شک از آنجا که بسیج فرزند عزیز و صالح رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و شاگرد خلف ایشان حضرت آیت الله خامنه‌ای است, برای رسیدن به شناختی حقیقی از معنای بسیجی و مولفه‌ها و شاخصه‌های هویت بسیجی، باید به سراغ آراء و نظرات ایشان رفت و کلامشان را مرور نمود. در این نوشتار برخی از این شاخصه ها و مولفه‌ها از کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی اقتباس گردیده که می‌تواند چراغ راه بسیجیان باشد.

1- (بسیج یعنی:) حرکت عظیم ملت ایران، همراه با آگاهی؛

2- (بسیج یعنی:)احساس آمیخته‌ی با عقلانیت؛

3- (بسیج یعنی:)حرکت و عمل آمیخته‌ی با مبنای فکری؛

4- (بسیج یعنی:)عملگرایی همراه با آرمان‌گرایی

5- (بسیج یعنی:) دیدن افق‌های دوردست؛

(اینها مجموعه‌یی است که ذهنیت و هویت بسیج را تشکیل می‌دهد.)[1]

(اگر بخواهیم بسیج را در یک تعریف کوتاه معرفی کنیم، باید بگوییم: )

6- بسیج، عبارت است از مجموعه‌ای که در آن، پاکترین انسانها، فداکارترین و آماده به کار ترین جوانان کشور، در راه اهداف عالی این ملت و برای به کمال رساندن و به خوشبختی نائل کردن این کشور، جمع شده‌اند.

7- بسیج، عبارت است از تشکیلاتی که در آن، افراد متفرق و تنها، به یک مجموعه‌ی عظیم و منسجم و به یک گروه آگاه، متعهد، بصیر و بینای به مسائل کشور و به نیاز ملت، تبدیل می‌شوند؛

8- مجموعه‌ای که دشمن را بیمناک و دوستان را امیدوار و خاطرجمع می‌کند. معنای بسیج، این است.

9- بسیج در حقیقت، مظهر یک وحدت مقدس، میان افراد ملت است...

10- بسیج در واقع، مظهر عشق و ایمان و آگاهی و مجاهدت و آمادگی کامل، برای سربلند کردن کشور و ملت است.

(... همه‌ی انسانهایی که این خصوصیات را دارند، در واقع جزو بسیجند.)[2]

11-  بسیج حرکتی خردمندانه: حرکت بسیج هم، از روز اول تا امروز، یک حرکت خردمندانه بوده است. به تبلیغات دشمنان، که بهترین جوانان ما و فداکارترین و با صفاترین و نورانیترین عناصر این ملت را، به تعصب و تحجر رمی می‌کنند، کاری نداریم.[3]

12- بسیج حرکتی عمیق و منطبق بر نیازهای دنیای اسلام: بسیج یک حرکت بی ریشه و سطحی و صرفاً از روی احساسات نیست، بسیج یک حرکت منطقی و عمیق و اسلامی و منطبق بر نیازهای دنیای اسلام – و به طریق اولی – جامعه اسلامی است. قرآن کریم می فرماید: «هو الذی ایدک بنصره و بالمؤمنین» ای پیامبر، خدای متعال تو را، هم به وسیله نصرت خودش و هم از طریق مؤمنین مؤید قرار داد و کمک کرد. این خیل عظیم مؤمنینی که در اینجا مورد اشاره آیه قران قرار گرفته اند، عبارت دیگری است از آنچه که امروز به نام بسیج در جامعه ما قرار دارد.[4]

13- بسیج یعنی حضور در صحنه: بسیج، یعنی حضور در میدانهایی که نظام اسلامی، وظیفه‌ی انسانی و الهی و نیازهای کشور، حضور او را در آن میدانها لازم می‌داند و او را به آنها فرا می‌خواند. بسیجی، هر یک از آحاد ملت است که در هرجایی که به حضور او نیاز هست، آماده باشد. [5]

14- احساس مسئولیت بسیج در قبال انقلاب: همه‌ی جوانان، همه‌ی انسانها و همه‌ی مردان و زنانی که در این کشور، دلشان با نور ایمان، منوّر است، در قبال مسؤولیت عظیمی که بر دوش ملت ایران نهاده شده است، احساس وظیفه می‌کنند. این پرچم پرافتخاری که دست ملت ایران سپرده شده است، یعنی پرچم سربلندی اسلام، پرچم عزّت اسلام، پرچم نام‌آوری و شکست ناپذیری اسلام؛ اینها امروز دست ملت ایران است. همه‌ی کسانی که نسبت به این وظیفه‌ی بزرگ، احساس مسؤولیت می‌کنند، در حقیقت بسیجی هستند. هرجا وظیفه‌ای باشد، انسان بسیجی در میدان آن وظیفه، حاضر است. [6]

15- روحیه بسیجی تزریق کنده نشاط و حرکت: روحیه‌ی بسیجی یک روحیه‌ ای است که اگر در هر نقطه‌ ای و در هر قشری به‌وجود بیاید، در آن‌جا فعالیت و نشاط و حرکت و حیات را مضاعف و چند برابر می‌کند؛ این معنای بسیج است. [7]

16- وقف همه استعدادها و تواناییهای بسیجی در خدمت انقلاب اسلامی: یک سیاستمدار بسیجی، یک نظامی بسیجی، یک دانشجوی بسیجی، یک روحانی بسیجی، یک کشاورز بسیجی، یک کارگر بسیجی، یک محقق و دانشمند بسیجی، یک استاد بسیجی، از همه‌ی قشرها یک بسیجی، آن کسی است که مقدورات و امکان خود را در راه هدف‌های عظیم این ملت به میدان می‌آورد؛ خود را سهیم می‌کند؛ خود را مسؤول می‌داند و مایل نیست کنار بنشیند، تا دیگران تلاش کنند، او هم نگاه کند؛ یا آن‌جایی که سودمند است، سودش را ببرد؛ و یا تا یک گوشه‌اش ساییده شد، بنا کند به ایراد گرفتن و اعتراض کردن؛ این‌جور انسان هم در جامعه داریم؛ بسیجی آن کسی است که این‌گونه نیست. [8]

17- کار بدون مزد بسیج برای انقلاب: شرط دیگر این است که در مقابل این حرکت و کار، از کسی مزد نخواهد. مزد، مربوط به جایی است که کسی از بیرون به ما انگیزه می‌دهد - این کار را بکن، این پول را بگیر - وقتی ما از درون و عمق جان و از عشقمان انگیزه می‌گیریم، از چه کسی می‌خواهیم مزد بگیریم؟ مزد دادن، تحقیر ماست؛ تحقیر انسانی است که از درون دارد می‌جوشد. اینها خصوصیات یک انسان بسیجی است؛ فرهنگ بسیج یعنی این. هیچ ملت باشرفی از وجود مجموعه‌ بسیجی در درون خود بی‌نیاز نیست. [9]

18- بسیج یعنی حضور با ایمان‌ترین‌ها برای دفاع از کشور: بسیج، یعنی حضور بهترین و با نشاطترین و باایمان‌ترین نیروهای عظیم ملت در میدانهایی که برای منافع ملی و برای اهداف بالا، کشورشان به آنها نیاز دارد. همیشه بهترین و خالصترین و شرافتمندترین و پرافتخارترین انسانها، این خصوصیات را دارند. بسیج در یک کشور، معنایش آن زمره‌ای است که حاضرند این پرچم افتخار را بر دوش بکشند و برایش سرمایه‌گذاری کنند؛ که آسان هم نیست. [10]

19- دشمن‌شناسان بسیجیند: امروز همه‌ جوانان ما، پیران ما، دانشجویان ما، روحانیون ما، بزرگان ما، کوچکان ما و قشرهای مختلف ما - مگر من شذ و ندری که دل به زندگیهای رنگ و لعابی دروغین غرب بسته باشند - فهمیده‌اند که سعادتشان در این است که اسلام را با بصیرت و با روشن‌بینی و خردمندی بفهمند و آن را به‌کار گیرند تا بتوانند از دشمنیها بکاهند، دشمنیها را دفع کنند. این همان بسیج است؛ حقیقت بسیج یعنی این. ارتش بیست میلیونی که امام فرمودند، یعنی این. [11]

20- توکل بسیج بر خدا، در همه امور: بسیج به این معناست که جوانان ملت و عناصر کاری ملت، در میدانهای سخت، احساس کنند که به امید خدا و با توکل بر او، دارای چنان قدرت و توانایی هستند که می‌توانند در مقابل دشمنان بایستند. این، معنای بسیج است.[12]

21- جهاد و شهادت، دو فصل بزرگ حرکت بسیج: مکتب بسیج، مکتب مجاهدت معنوی و مخلصانه است. این مجاهدت، برای ملت و کشور و بالاتر از همه برای دین خدا و سرافرازی پرچم آزادگی اسلامی در همه‌ی دنیاست. این مجاهدت خطراتی دارد. بالاترین خطر برای انسان، جان باختن است. در مکتب بسیج، نام این جان باختن «شهادت» است. شهادت بالاترین ارزش عاشورایی انسان و بالاترین ارزش در معیار ارزش‌های معنوی است. در روایت وارد است: «فوق کل ذی بر بر حتی یقتل الرجل فی سبیل‌الله»؛ بالاتر از هر فضیلتی، ارزشی و معنویتی، ارزش دیگری وجود دارد، تا وقتی که فرد به شهادت می‌رسد، که بالاترین ارزشهاست. آن معنای جهاد است و این معنای شهادت است... جهاد و شهادت، دو فصل بزرگ حرکت بسیجی است. [13]

22- بسیجی مجموعه‌ای جوان: یک مجموعه‌ی بسیجی علاوه‌ی بر همه‌ی اینها، باید توان هم داشته باشد. درست است که بسیج ما در دوران جنگ و بعد از جنگ، پیرمردهای هفتاد ساله هم داشت؛ اما توان، نشاط و قدرت نوردیدن این راه‌های دشوار، غالبا مخصوص جوانان است. بنابراین مجموعه‌ی بسیجی، یک مجموعه‌ی جوان و یک چهره‌ی جوانی است. [14]

23-  وقتی می‌گوییم "بسیج"، مراد ما فقط یک مجموعه‌ نظامی و ملبس به لباس نظامی و آموزش‌های نظامی نیست.[15]

24- بعضی خیال می‌کنند بسیج یک سازمان دولتی است؛ اما این‌طور نیست.[16]

25- بسیج مجموعه‌ای غیر رسمی در خدمت انقلاب: بسیج معنایش این است که دستگاههای مسؤول کشور برای باز کردن گره‌های بزرگ، برای برداشتن قدمهای بلند و برای دفاع از کشور، فقط به سازمانهای رسمی و دولتی تکیه نکنند. در جنگ، ما سازمانهای مسلح نیرومندی داریم؛ ارتش و سپاه را داریم؛ اما آن روزی که میدان دفاع از مرزهای کشور یا از استقلال کشور یا از سربلندی کشور مطرح باشد و باز بشود، این فقط سازمانهای رسمی نیستند که وارد میدان می‌شوند؛ بلکه آحاد ملت به اینها کمک می‌کنند و وارد میدان می‌شوند؛ همچنان که در طول این بیست سال در دوران جنگ و قبل از جنگ و بعد از جنگ وارد شدند. این معنای بسیج است. [17]

[1] - حضرت آیت الله خامنه ای, 2/6/84.

[2] - حضرت آیت الله خامنه ای, 5/9/76.

[3] - حضرت آیت الله خامنه ای, 30/8/75.

[4] - حضرت آیت الله خامنه ای, 8/9/74.

[5] - حضرت آیت الله خامنه ای, 21/8/80.

[6] - حضرت آیت الله خامنه ای, 3/9/78.

[7] - حضرت آیت الله خامنه ای, 7/9/84.

[8] - حضرت آیت الله خامنه ای, 7/9/84.

[9] - حضرت آیت الله خامنه ای, 5/3/84.

[10] - حضرت آیت الله خامنه ای, 29/7/79.

[11] - حضرت آیت الله خامنه ای, 2/9/77.

[12] - حضرت آیت الله خامنه ای, 27/8/71.

[13] - حضرت آیت الله خامنه ای, 2/6/84.

[14] - حضرت آیت الله خامنه ای, 5/3/84.

[15] - حضرت آیت الله خامنه ای, 7/9/84.

[16] - حضرت آیت الله خامنه ای, 7/9/84.

[17] - حضرت آیت الله خامنه ای, 29/7/79.