نیت قربة الی الله 

از رسول خدا(ص) نقل شده است: «إنّما الأعمال بِالنّيات» «عمل انسان ارزشي ندارد مگر به نيت»

کليني به سند معتبر از حضرت صادق(ع) روايت نموده که رسول خدا(ص) فرمود:«نيت مؤمن

بهتر از عمل اوست و هر عمل کننده موافق نيت خود عمل مي‌کند.»

در معني نيت اشتباه زياد واقع شده و اکثرا به اصل حقيقت آن راه نيافته‌اند. برخي گمان مي‌کنند

که نيت همان لفظي است که در هنگام شروع کردن به وضو و نماز تلفظ مي‌شود. برخي از اين

درجه ترقي نموده نيت را به خاطر گذرانيدن آن الفاظ و تعقل به آن معاني مي‌دانند. که اين معاني

از نيت خطاست.

نيت به دو معني‌ است که يکي آسان و ديگري دشوار است. آنکه آسان است اين است که مقارن

فعل قصد انجام دادن خصوص آن فعل را داشته باشد و از روي سهو و غفلت به جا نياورد. مثل

شخصي که به قصد غسل جنابت به حمام رود و در حمام فراموش کند که جنب است و به قصد

ديگر سر در آب فرو برد ، اين سر در آب فرو بردن غسل جنابت نيست.

معني دوم نيت علت و باعثي که براي انسان محرک و داعي بر انجام فعل مي‌شود. مثل اينکه به

کسي بگويند کجا مي‌روي؟ بگويد: به بازار مي‌روم. اين معناي اول نيت است. بعد بپرسند براي

چه به بازار مي روي؟ بگويد: مي‌روم که متاع بگيرم . اين نيت به معني دوم است. زيرا چيزي

که باعث حرکت او شده همين امر است. اصل اين نيت مشکل نيست اما اخلاص در اين نيت و

اينکه انسان عمل را تنها و تنها براي نزديکي به خداوند انجام دهد، در غايت صعوبت است.

بنابراين نيت به معناى مقصد داشتن و انگيزه و آگاهى و توجه به هدف است. نيت روح عبادت

است؛ چنان كه پيامبر گرامى اسلام(ص) فرمودند: «لا عمل الا بنية»؛ اصول كافى، ج 1، ص 70. «هيچ عملى نيست [يعنى داراى ارزش نيست‏] مگر اينكه به واسطه نيت باشد».
همه اعمال و كردار آدمى، تنها در صورتى ارزش دارد كه هدفدار باشد؛ زيرا رفتار آدمى بر دو قسم است:
يك. برخى رفتارشان مبتنى بر عادت صرف است؛ يعنى، انسان بدون اينكه بداند چه مى‏ كند و

بدون توجه به آن؛ عملى را انجام دهد، مثل نمازهاى بسيارى از ما كه ابتداء تا انتهاى نماز را

بدون توجه به آن انجام مى‏دهيم. چنين عملى ارزش ندارد، زيرا اگر چه در ظاهر با نيت انجام

شده است، اما در واقع عمل بدون نيت؛ يعنى، بدون انگيزه و آگاهى و هدف و توجه به مضمون

و مقصد و مقصود آن است.

دو. برخى رفتار و كردارشان با توجه و آگاهى بدان عمل است كه از آن به عمل با نيت تعبير

مى ‏شود. چنين عملى داراى ارزش است، زيرا از روى توجه است نه صرف عادت.

 نيتى ارزش دارد كه مبتنى بر اخلاص باشد، يعنى، انگيزه انسان فقط خدا و نزديكى به او

باشد،مطهرى، مرتضى، تعليم و تربيت در اسلام، ص 196-193.
 حال كه چنين است، روشن مى‏شود كه در قيامت به ظاهر، رفتار و كردار آدميان نگاه نمى ‏شود؛

بلكه به باطن و حقيقت و انگيزه درونى بنده توجه مى‏شود و سنگينى و سبكى اعمال به ميزان

توجه و اخلاص ما بر مى‏گردد. از طرف ديگر رابطه نيت با وجودانسان و كمالات او امرى

قراردادى نيست؛ بلكه نيت خالص، حاصل معرفت و باورهاى صحيح و محكم انسانها است، هر

قدر يقين نسبت به خداوند متعال و حاضر و ناظر بودن او و باور مرگ و معاد و مسؤوليت‏هاى

اخروى درجان آدمى ريشه‏دارتر شود؛ نيت او هم خالص‏تر شده و در نتيجه به كمال و قرب الهى

نزديك‏تر خواهد شد.

البته نيت در كنار اعمال صالح است كه انسان را به مراتب عالى مى‏رساند و در قالب مثال،

مى ‏توان نيت را به ضريب اعمال تشبيه كرد و نمودار تكامل و رشد انسان را مى‏توان بدين گونه ترسيم نمود:

معرفت ----> عقيده ----> عمل صالح و خالص----> معرفت بالاتر----> عقيده قوى ‏تر----> عمل خالص‏تر----> ...

با اين توضيح رابطه نيت با آگاهى، باور و عمل روشن‏تر شده و معلوم میشود كه نيت خالص چه

نقشى در سعادت جاودانه انسان دارد. پس عمل به تنهايى كه از روى حرف عادت باشد، ارزشى

ندارد. از طرفى نيت بدون عمل نيز بى معنا است؛ بلكه نيت خالص به همراه عمل صالح است كه

در قيامت به سنجش الهى در مى ‏آيد.