پـــــهن دشت عــــــــرفات
جلوه‌گاهي است که در آينـــــــه‌اش
چهره‌ي روشن وحــــــــدت پيداست
همه در زير يکي ســقــــف بلنـــــــد
به مناجــــات و عبـــــــادت مشغول
اشـک بر ديده و با بار گناهــي بر دوش
هــمـــــه در راز و نــــياز،
جامه‌اي ساده و يکسان بر تن.

عبادات و دعا رشته اتصال انسان با مبدأ هستي و قدرت لايزال الهي هستند؛ از اين رو لذا نمي توان گفت که دعا و عبادات، مخصوص ايّام خاص مي باشند؛ اما زمانهايي وجود دارد که فرصت ويژه اي براي ارتباط با خداوند از طريق دعا و راز و نياز است؛ چرا که رحمت خاص خداوند در آنها از مبدأ اعلي به سوي بندگان سرازير مي گردد و بنده بايد تلاش کند خود را در معرض دريافت آن عنايات و رحمتهاي ويژه الهي قرار دهد؛
چنانکه پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمودند:
«اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِي اَيّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ اَلا فَتَعَرَّضُوا لَها؛ به راستي براي پروردگار شما در روزهاي روزگارتان عطايا و بخششهايي است، هوشيار باشيد و خود را در معرض آنها قرار دهيد.» و قرآن کريم نيز مي فرمايد: «وَذَکِّرْهُمْ بِاَيّامِ اللّهِ»؛ و روزهاي خدا را به آنان ياد آوري کن.»

يکي از اين روزها، نهم ذيحجّه يعني روز عرفه است که مي توان آن را روز دعا و نيايش نام نهاد.

جايگاه روز عرفه
مرحوم شيخ عباس قمي درباره شب عرفه مي گويد:
«از ليالي متبرّکه و شب مناجات با قاضي الحاجات است و توبه در آن مقبول و دعا در آن شب مستجاب است. و کسي که آن شب را به عبادت بسر آورد، اجر و پاداش هفتاد سال عبادت را دارد.»
وي در رابطه با روز عرفه نيز مي گويد: «روز عرفه از اعياد عظيمه [و بزرگ] است، هر چند به اسم عيد ناميده نشده و روزي است که حق تعالي بندگانش را به عبادت و طاعت فراخوانده و سفره هاي جود و احسان خود را براي آنها گسترده و شيطان در اين روز تحقير و رانده شده و خشمناک است.»

امّا جايگاه والاي روز عرفه، در روايات معصومين عليهم السلام بيشتر نمود پيدا مي کند که در زير به نمونه هايي اشاره مي شود:
1. برابري با ماه رمضان
ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت الهي است؛ چنان که پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايند: اگر کسي در ماه رمضان بخشيده نشد و يا اين توفيق را پيدا نکرد که خود را در معرض مغفرت الهي قرار دهد، روز عرفه آن قدر عظمت دارد که بتواند جبران ماه رمضان بنمايد. در آن روز اگر کسي به درگاه الهي روي آورد، مورد مغفرت خداوند قرار مي گيرد.

2. دعا و برآورده شدن حاجت
امام صادق عليه السلام در جاي ديگري مي فرمايند: هر دعايي که دوست داري براي خود بخوان و [در دعا کردن[ بکوش که آن روز (روز عرفه) روز دعا و درخواست است.» و يقينا درخواستها استجابت را در پي دارد.

3. روز بخشش
ابن فهد حلّي در عدّة الداعي روايتي به اين شرح براي روز عرفه نقل نموده است: اي فرشتگان من! آيا نمي بينيد بندگان و کنيزان مرا که ژوليده و غبارآلود از اطراف شهرها آمده اند؟ و آيا مي دانيد آنها چه درخواستي دارند؟ ملائکه مي گويند: پروردگار ما! آنها مغفرت مي خواهند. پس خداوند مي فرمايد: شاهد باشيد که من آنها را بخشيدم!»

4. تغيير شقاوت به سعادت
شيخ عباس قمي نقل نموده که امام زين العابدين عليه السلام در روز عرفه صداي سائلي را شنيد که از مردم درخواست کمک مي کرد. حضرت خطاب به او فرمودند: «واي بر تو! در اين روز از غير خدا سؤال و طلب کمک مي کني، حال آنکه در اين روز براي بچّه هايي که در شکم مادر هستند نيز اميد فضل خدا مي رود که آنها سعيد گردند!»

برخي اعمال روز عرفه
- غسل که مستحب است قبل از زوال انجام شود

- زيارت امام حسين (ع) :که از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است و احاديث، در کثرت فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز متواتر است و اگر کسى توفيق يابد که در اين روز در تحت قُبّه مقدسه آن حضرت باشد ثوابش کمتر از کسى که در عرفات است نيست.

-دو رکعت نماز: بعد از نماز عصر پيش از آن که مشغول به خواندن دعاهاى عرفه شود در زير آسمان دو رکعت نماز بجا آورد و نزد حق تعالى به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار شود و گناهانش آمرزيده گردد.

- شيخ کفعمى در مصباح فرموده مستحب است روزه روز عرفه براى کسى که ضعف پيدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.

- مستحب است غسل پيش از زوال و زيارت امام حسين (ع) در روز و شب عرفه .

خواندن دعاي امام حسين در روز عرفه در صحراي عرفات

رهيافت‌هايي از دعاي عرفه امام حسين (ع)
1ـ ستايش حق تعالي:
ستايش سزاوار خداوندي است که کس نتواند از فرمان قضايش سرپيچد و مانعي نيست که وي را از اعطاي عطايا، باز دارد. و صنعت هيچ صنعتگري بپاي صنعت او نرسد. بخشنده بيدريغ است. اوست که بدايع خلقت را بسرشت و صنايع گوناگون وجود را با حکمت خويش استوار ساخت.......

2ـ تجديد عهد و ميثاق با خدا:
پروردگارا بسوي تو روي آورم. و به ربوبيت تو گواهي دهم. و اعتراف کنم که تو تربيت کننده و پرورنده مني. و بازگشتم بسوي توست. مرا با نعمت آغاز فرمودي قبل از اينکه چيز قابل ذکري باشم.......

3ـ خود شناسي:
و قبل از هدايت مرا با صنع زيبايت مورد رأفت و نعمتهاي بيکرانت قرار دادي. آفرينشم را از قطره آبي روان پديد آوردي. و در تاريکيهاي سه گانه جنيني سکونتم دادي: ميان خون و گوشت و پوست. و مرا شاهد آفرينش خويش نگرداندي و هيچيک از امورم را بخودم وا نگذاشتي........

4ـ راز آفرينش انسان:
ولي مرا براي هدفي عالي يعني هدايت (و رسيدن به کمال) موجودي کامل و سالم بدنيا آوردي. و در آن هنگام که کودکي خردسال در گهواره بودم، از حوادث حفظ کردي. و مرا از شير شيرين و گوارا تغذيه نمودي. و دلهاي پرستاران را بجانب من معطوف داشتي. و با محبت مادران به من گرمي و فروغ بخشيدي........

5ـ تربيت انسان در دانشگاه الهي:
تا اينکه با گوهر سخن مرا ناطق و گويا ساختي. و نعمتهاي بيکرانت را بر من تمام کردي. و سال به سال بر رشد و تربيت من افزودي. تا اينکه فطرت و سرنوشتم، به کمال انساني رسيد. و از نظر توان اعتدال يافت. حجتت را بر من تمام کردي که معرفت و شناختت را به من الهام فرمودي.......

6ـ نعمتهاي خداوند:
آري اين لطف تو بود که از خاک پاک عنصر مرا بيافريدي. و راضي نشدي اي خدايم که نعمتي را از من دريغ داري. بلکه مرا از انواع وسائل زندگي برخوردار ساختي. با اقدام عظيم و مرحمت بيکرانت بر من. و باحسان عميم خود نسبت به من، تا اينکه همه نعماتت را درباره من تکميل فرمودي...

7ـ شهادت به بيکراني نعمت هاي الهي:
الهي! من به حقيقت ايمانم، گواهي دهم. و نيز به تصميمات متيقن خود و به توحيد صريح و خالصم
و به باطن ناديدني نهادم. و پيوستهاي جريان نور ديده ام. و خطوط ترسيم شده بر صفحه پيشاني ام، و روزنه هاي تنفسي ام، و نرمه هاي تيغه بيني ام. و آوازگيرهاي پرده گوشم و آنچه در درون لبهاي من پنهان است...

8ـ ناتواني بشر از بجا آوردن شکر الهي:
گواهي مي دهم اي پروردگار که اگر در طول قرون و اعصار زنده بمانم و بکوشم تا شکر يکي از نعمات تو بجا آورم، نتوانم مگر باز هم توفيق تو رفيقم شود، که آن خود مزيد نعمت و مستوجب شکر ديگر، و ستايش جديد و ريشه دار باشد.....

9ـ ستايش خداي يگانه:
معهذا من با تمام جد و جهد و توش و توانم تا آنجا. که وسعم مي رسد با ايمان و يقين قلبي گواهي مي دهم. و اظهار مي دارم:
حمد و ستايش خدايي را که فرزندي ندارد تا ميراث برش باشد. و در فرمانروايي نه شريکي دارد تا با وي در آفرينش بر ضديت برخيزد و نه دستياري دارد تا در ساختن جهان به وي کمک دهد....

10ـ خواسته هاي يک انسان متعالي:
خداوندا، چنان کن که از تو بيم داشته باشم، آنچنان که گويي تو را مي بينم و مرا با تقوايت رستگار کن! اما بخاطر گناهانم مرا به شقاوت دچار مساز! مقدر کن که سرنوشت من به خير و صلاح من باشد. و در تقديراتت خير و برکت بمن عطا فرما!