صلوات ، در لغت ، به معنای دعاست و نماز را به جهت شامل بودن بر دعا ، صلاه می گویند . در حال حاضر ، در عرف مردم ، صلوات را بر دو چیز اطلاق می کنند : یکی ، دعایی است خاص که مضمونش استدعای رفعت درجه و ازدیاد قرب حضرت محمد (ص) است و معنای دوم صلوات نماز است .

بعضی معتقدند «صلواه» ، از تصلیه مشتق شده است که به معنای مطابعت است ، یعنی نماز تابع شارع است ، به عبارتی ، تابع خداوند است .

بعضی گفته اند : صلوات از صله مشتق شده است و نماز حقیقی آن است که در حال نماز از خلق ، منفصل و به خالق ، متصل می گردد و نماز گزار رابطه تقرّب عبد است به معبود و صلوه واسطه اتصال امت است به حضرت رسول (ص).

بعضی صلوات از سوی حق تعالی را پنج معنی کرده اند : رحمت ، مغفرت ، ثناء ، تذکیه ، و کرامت .

بعضی از علمای علم حروف می گویند : صلوات – که در عربی به صلوه نوشته می شود – مرکب است به شرح زیر :

«صاد» صلوات از صمد است که از اسماء خداوند است .

«لام» صلوات از لطیف است که از اسماء خداوند است .

«واو»  صلوات از واحد است که از اسمء خداوند است .

«هاء» صلوات از هادی است که از اسماء خداوند است .

بعضی می گویند : صلوات یعنی تسلیم شدن ، یعنی تسلیم نماید خود را برای کسی که خدا او را وصی و خلیفه خود گردانیده است .

محمد یعنی بسیار ستودن و بسیار ستایش کردن .

سزاوار است که محمد را بسیار ستایند ، یعنی به هر ستایشی ستوده شود ؛ و لذا اسم محمد به صلوات اختصاص داده شده و بعضی ها گفته اند که «محمد» و «احمد» مشتق از حمید است و «حمید» یعنی «حامد» ، یعنی ستاینده و معنای «محمود» یعنی «ستوده». خدا دو اسم مبارک «حامد» و «محمود» را اختصاص داده به حضرت رسول الله (ص) در مقام ستودن حق تعالی ، احمد است ، یعنی از همه بیشتر ستایشگر خداست و در مقام ستوده شدن محمد است ، یعنی بیشتر از همه کس ستایش کرده شده است