* احترام به قبور بزرگان، موضوعی است که وهابیان تندرو، بنا به اعتقادت خود در مواجهه با آن سخت گیری کرده و معتقدند، نباید مسلمانان به قبور گذشتگان خود احترام بگذارند و این را عمل ناشایست و در حد شرک به خدا می دانند!؟ پاسخ شما به این شبهه چیست؟
در پاسخ به این شبهه، باید گفت احترام به قبور گذشتگان، سابقه بسیار طولانی دارد و حتی قبل از ظهور اسلام، مردم به مردگان و قبور آن ها، احترام می گذاشتند. در واقع این مساله، پیش از اینکه موضوعی دینی باشد، بحثی عاطفی و اخلاقی است و آثار مثبتی برای مردم دارد.

* چه آثاری می توان بر زیارت اهل قبور مترتب دانست؟

از جمله آثار این عمل، قدرشناسی و سپاس گزاری از زحمات آنهاست. انسان های عاقل، همیشه می بایست از زحمات پدران و مادران خود به ویژه، بزرگانی که راه سعادت و خوشبختی را به او، نشان داده اند ممنون باشند.  اثر بعدی درس گرفتن و عبرت آموزی از سرنوشت آنها است؛ یعنی انسان نگاه می کند که پدران و مادران و بزرگان آنها به چه سرنوشتی مبتلا شدند و از دنیا رفتند و عاقبت، آنها هم به این سرنوشت مبتلا خواهند شد. پس سعی کند راه انحراف و اشتباه را نرود تا با خیال راحت این دنیا را ترک نماید. در روایات هم آمده که « زُوروا القبور، فانّها تُذکّرکم الآخرة». ؛ یعنی؛ به زیارت قبور، بروید که باعث یاد جهان آخرت می شود. سومین اثر، تسلی خاطر بازماندگان است؛ یعنی مردم در کنار قبور بزرگان و عزیزان خود احساس آرامش کرده و به نوعی از مشکلات و آلام آنها کاسته می شود؛ نتیجه چهارم این عمل، نوعی حفظ میراث فرهنگی هر قوم و ملت است و پنجمین فایده زیارت اهل قبور این است که اگر آن مردگان و از دنیا رفتگان دارای مقام و احترامی در نزد خداوند باشند، انسان های زنده می توانند از جایگاه و مقام آنها استفاده کرده و این افراد را واسطه بخشش اشتباهات و گناهان خود در نزد پروردگار قرار دهند. وهابی ها معتقدند، فقط بخشش از جانب خدا باید صورت گیرد و احترام به قبور و واسطه قرار دادن آنها برای بخشش گناهان، کاری عبث، بیهوده، لغو و حتی شرک است!.
این موضوع از سوی افرادی مانند ابن تیمیه حرّانی (728ق) در قرن هفتم هجری مطرح شد و پیرو او محمد بن عبدالوهاب نجدی (1206ق) در قرن دوازدهم و سلفی ها و وهابی ها در قرون بعد، آن را دنبال کردند. در حالی که در سیره و تاریخ اسلام، روش و عمل بزرگان و مسلمانان هیچ کسی شبهه ای به این شکل مطرح نشدده بود. این موضوع موجب مباحثات بسیار زیادی در بین علمای اسلامی شد و تا کنون هم ادامه دارد.

* ایرادها و شبهاتی که وهابیون در این رابطه مطرح می کنند، چیست؟

نخست اینکه آنها معتقدند احترام به صاحبان قبور در اسلام ممنوع شده است زیرا کسانی که به نزد اهل قبور می روند، در حقیقت قبور را مسجد قرار می دهند.!
در پاسخ به این مساله باید گفت، در روش و سیره مسلمانان هیچ گاه قبر بزرگان، مسجد در نظر گرفته نمی شود. امروز هم زائرانی که به سفر حج می روند و به زیارت قبر مطهّر پیامبر اکرم (ص) و بزرگان بقیع (امامان مظلوم شیعه)، هیچ گاه دیده نشده و نمی شود که به صاحبان قبر سجده کنند؛ پس این بهانه درست نیست و بحث سجده صاحب قبر با احترام به صاحب قبر متفاوت است.
اما شبهه دیگری که وهابیت مطرح می کند این است که در روایات آمده است پیامبر اکرم (ص) فرموده، بعد از اینکه میت به خاک سپرده شد، باید روی قبر به طور کلی با زمین کناری برابر شود و برآمدگی روی آن نباشد: مسلم در صحیح خود، نقل می کند که: " قال لی علی بن ابی طالب الا ابعثک علی ما بعثنی علیه رسول اللّه، ان لا تدع تمثالا ً الّا طمستَه و لا قبراً مشرفاً الّا سوّیتَه.... یعنی؛ علی بن ابی طالب(ع) به من گفت: آیا نمی خواهی تو را به ماموریتی که پیامبر مرا برای آن اعزام کرد، اعزام کنم، این که: هیچ تصویر (ذی روحی) را ترک مکن مگر آنکه آن را محو کنی، و نیز هر قبر بلندی را که دیدی آن را مساوی و برابر ساز." (صحیح مسلم، جلد 13، ص 61).
در پاسخ به این شبهه باید گفت: اولاً این روایت در منابع صحیح دینی از جمله منابع شیعه وارد نشده است و راویان ـن متهم به تدلیس شده اند و دلالتش مخدوش است و بر فرض که این روایت صحیح باشد، مفهوم آن این است که روی قبر صاف و مسطح باشد و این ارتباطی با احترام به صاحب قبر و ساختن مسجد در کنار آن و بارگاه (سایبان) ندارد.  از طرف دیگر، در کنار قبور بزرگان مسجد ساخته می شود که مردم خدا را عبادت و پرستش کنند و این ارزش بسیار بالائی دارد.
ایراد بعدی وهابیون ممنوع دانستن تبرک جستن به صاحب قبر است؛ به این معنا کسی که به قبر احترام می گذارد، با این عمل به صاحب آن قبر توسل پیدا می کند.
پاسخ این کلام چنین مطرح می شود که هیچ تلازمی میان این دو کار نیست؛ کسی که احترام به قبر می گذارد به معنای تبرک جستن و توسل به شخص مدفون در آن نبوده و احترام به صاحب قبر شرک و بت پرستی نیست!. کسانی که احترام به صاحب قبر می گذراند مسائلی که برای خدا در نظر دارند مانند سجده کردن و... برای آنها در نظر ندارند و آن فرد را در حد خدایی تصور نمی کنند. اما وهابیون مطرح می کنند کسانی که به زیارت قبور می روند و از آن صاحب قبر(که عمدتا بزرگان دین هستند) طلب استمداد و شفاعت می کنند، یک نوع جنبه خدایی برای شخص زیارت شونده مطرح می کنند!. در حالی که طلب شفاعت و کمک خواستن کجا و خدا دانستن کجا؟!. در اعتقادت شیعه و پیروان اهل بیت(ع) این ذهنیت و توهم وهابی ها هرگز، مطرح نیست. چنان که در زیارت نامه ها می خوانیم، ما عمل بزرگان و ائمه معصومین (ع) و شخصیت آنها را ارزش می نهیم چرا که عمل آنها را در مسیر بندگی خدا می دانیم. همان طور که در زیارت امین الله (مفاتیح الجنان) می خوانیم:" أَشْهَدُ أَنَّکَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ وَ عَمِلْتَ بِکِتَابِهِ وَ اتَّبَعْتَ سُنَنَ نَبِیِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَتَّى دَعَاکَ اللَّهُ إِلَى جِوَارِهِ .... شهادت مى‏دهم که تو در راه خدا آن‏چنان‏که باید جهاد کردى، و به کتابش عمل نمودى، و روش هاى پیامبرش(درود خدا بر او خاندانش) را پیروى کردى، تا خدا تو را به جوارش خواند".
* در این زمینه می توان به آیه ای از قرآن استناد کرد؟

بله، خداوند در آیه 21 سوره کهف می فرماید:" وَکَذَلِکَ أَعْثَرْنَا عَلَیْهِمْ لِیَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَیْبَ فِیهَا إِذْ یَتَنَازَعُونَ بَیْنَهُمْ أَمرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَیْهِم بُنْیَانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِینَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِم مَّسْجِدًا... و بدین گونه مردم را به حالشان آگاه کردیم تا بدانند که وعده خدا حق است و در فرا رسیدن قیامت تردیدی نیست. آن گاه که میان خود در این باره نزاع می کردند، گروهی می گفتند: بنای یادبودی بر روی آنان بنا کنید که خداوند به حال آنها آگاه تر است، اما آنها که بر کارشان آگاهی یافته بودند، گفتند: ما معبد و مسجدی در کنار(مدفن) آنها می سازیم. "

وقتی مردم پی به عظمت اصحاب کهف و مقام آنها نزد پروردگار، پی بردند، زیارت گاهی برای آنان بنا کردند که قرآن هم بر آن مهر تأیید می زند. ولی در این کار، هیچ کجای آن، دلیل بر پرستش اصحاب کهف و شرک به خدا نیست!. بدیهی است وهابی ها در برابر این آیات صریح و مستدل قرآنی، محکوم و رسوا می شوند و پاسخی ندارند!.