آیة الله خامنه ای (دام ظله): رقص کودک ممیّز در مجالس زنان یا مردان، چه پسر و چه دختر تکلیفى ندارد، ولى سزاوار نیست افراد بالغ او را تشویق به رقص کنند.

به نام خدا
رقص چیست؟

رقص حرکات موزونی است که به منظور لهو و لعب انجام می شود. (1) و هم چنین برخی گفته اند: هر عملی که عرفاً بدان رقص بگویند.

رقص در احادیث

درباره « حرمت رقص» دو گونه احادیث وجود دارد:

1.دسته ای از روایات به صورت عام، هرگونه لهو و لعب و لغو را نهی کرده است، که رقص هم از مصادیق آنها به شمار می رود.

مانند حدیث امام صادق (علیه السلام) که فرمود: «زمانی که آدم (علیه السلام) از دنیا رفت، ابلیس و قابیل زبان به شماتت او گشودند و (در مرگ او شادمانی کرده) و به ساز و آواز پرداختند، پس هر کس که روی زمین به این گونه، لذت جوید به آن دو اقتدا کرده است.» (2)

و یا حدیثی که از امیر المۆمنین علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «عاقل نیست کسی که در پی لعب باشد و دائم با لهو و طرب خو د را مشغول سازد». (3)

2.دسته ای دیگر از روایات که صریحاً از رقص نهی کرده اند؛ به عنوان نمونه به دو مورد اشاره می کنیم.

از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نهی می کنم شما را از رقص و مزمار و بربط و طبل». (4)

از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز نقل شده که نهی کرد از ضرب و رقص و هر گونه لهو و لعب، و از حاضر شدن در چنین مجالسی و استماع آن… (5)

مصادیق لهو و لعب

برای تبیین بهتر مسئله لازم است به عنوان مقدمه اصطلاحات «طرب»، «لهو» و «مجالس لهو و لعب» که از شاخصه های موسیقی حرام هستند روشن گردد:

الف) طرب: به حالت سبک عقلی گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ در روان و نفس آدمی پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند این امر تنها به حالت شادی اختصاص ندارد بلکه ممکن است از آهنگ های غم و حزن آور نیز به دست آید.(6)

ب‌)لهو: مقصود (فقها) از واژه لهو سازگاری و همنوائی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است؛ یعنی ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد، ولی از نغمه هایی باشد که در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد. (7)

ج‌)مجالس لهو و لعب: منظور مجالسی است که برای عیاشی، هوسرانی، رقص و پایکوبی تشکیل می شود و در عرف مقدسین از مجالس گناه محسوب می گردد. (8)

با توجه به این مقدمه کوتاه به دیدگاه برخی از مراجع تقلید پیرامون استماع موسیقی اشاره می گردد:

1.حضرات آیات عظام امام (ره)، آیة الله خامنه ای (دام ظله)، آیة الله سیستانی (دام ظله)، آیة الله فاضل لنکرانی (ره) و آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله)، می فرمایند: گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد جایز نیست. و ملاک در حرمت، شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست؛ بلکه ملاک مطرب بودن یا نبودن آن است. (9)

 2.آیة الله گلپایگانی(دام ظله): شنیدن موسیقی و یا نواختن آن مطلقاً [چه لهوی و مطرب باشد یا نباشد] حرام است.(10)

3.آیة الله نوری همدانی (دام ظله): گوش دادن به هر آهنگی که مطرب و لهوی و مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست. (11)

4.آیة الله وحیدخراسانی (دام ظله): گوش دادن به هر آهنگ لهوی که مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی است جایز نیست. (12)

5.آیة الله بهجت (ره): استعمال [نوازندگی با] آلات مختص به لهو در غیر لهو بنابر احتیاط واجب جایز نیست و استعمال آنها در لهو مطلقاً حرام است و موسیقی مطرب استماع آن هم حرام است. (13)

6.آیة الله تبریزی (ره): موسیقی مناسب مجالس خوش گذرانی موسیقی لهوی است و نواختن و گوش دادن به آن حرام است. (14)

بنابراین به اتفاق همه مراجع اگر موسیقی از نوع حرام آن باشد، تحریک یا عدم آن، غمگین یا شاد بودن آن، مرکز پخش آن، نیز هر کجا باشد و … هیچ اثری در حرام بودن آن ندارد.

بر این اساس هر چند ورزش فی نفسه اشکال ندارد، اما گوش دادن به موسیقی حرام در همین ورزش ها هم جایز نیست؛ هر چند هدف از ورزش تندرستی و امثال آن باشد.

اما در باره حرکات ورزشی و رقص باید گفت، اگر این حرکات ورزشی مصداق رقص محسوب گردند حکم رقص را دارند و حرمت موسیقی جدای از حرمت رقص است و رقص حکم خاص خود را داراست.

نظر مراجع عظام درباره تشویق کودکان برای رقصیدن

گاهی والدین و اطرافیان ناخواسته رفتارهای منجر به رقص کودک را تقویت می‌کنند. پدر و مادری که معتقد است، رقص برای دیگران حرام شرعی است، می بایست در همان دوران ابتدایی شکل گیری این عمل، به کودک خود تذکر همراه با ملاطفت را داشته باشد.

1. آیة الله خامنه ای (دام ظله): رقص کودک ممیّز در مجالس زنان یا مردان، چه پسر و چه دختر تکلیفى ندارد، ولى سزاوار نیست افراد بالغ او را تشویق به رقص کنند. (15)

2. آیة الله موسوی اردبیلی (دام ظله): بچه ها تکلیفی ندارند. (16)

3.آیة الله بهجت (ره): کودک قبل از سن بلوغ، تکلیفی ندارد؛ اما بزرگترها نباید مشوق آنها باشند. (17)

نتیجه

پدر و مادر از مهم ترین افرادی هستند که می توانند در شکل گیری شخصیت فرزندشان مثمر ثمر باشند. فعل رقصیدن بر اساس نظر تمامی مراجع عظام، جایز نیست و حرام است. اگر پدر و مادر با رقصیدن کودکشان مواجه شدند، مهم تر از هر چیز آن است که رفتارهای هیجانی، تند و اغراق ‌آمیزی از خود نشان ندهند. آنها باید بکوشند آرامش خود را حفظ کنند و روشی منطقی و سنجیده برای رویارو شدن با این رفتار کودک برگزینند. و مهمتر اینکه خود عامل شکل گیری این رفتار در کودک نبوده باشند.

پی نوشت ها:

1.       پرسش ها و پاسخ های دانشجویی (احکام موسیقی)، صفحه84.

2.       وسائل الشیعه، جلد17، صفحه314.

3.       مستدرک الوسائل، جلد13، صفحه220.

4.       وسائل الشیعه، جلد17، صفحه314.

5.       مستدرک الوسائل، جلد13، صفحه218.

6.       پرسش ها و پاسخ های دانشجوئی (احکام موسیقی)، صفحه40.

7.       همان، صفحه41.

8.       همان، صفحه40.

9.       احکام روابط زن و مرد، صفحه227.

10.   همان، صفحه228.

11.   پرسش های دانشجوئی (احکام موسیقی)، صفحه43.

12.   همان.

13.   رساله توضیح المسائل، مسائل متفرقه، صفحه3.

14.   احکام روابط زن و مرد، صفحه228.

15.   سایت رسمی مقام معظم رهبری (دام ظله).

16.   سایت رسمی آیة الله موسوی اردبیلی (دام ظله).

17.   سایت رسمی آیة الله بهجت (ره).

سمیرا باقری                 

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

بخش احکام اسلامی تبیان       

منابع:

پرسش ها و پاسخ های دانشجویی (احکام موسیقی)، سید مجتبی حسینی.

وسائل الشیعه، شیخ صدوق.

مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری.

احکام روابط زن و مرد، سید مسعود معصومی.

پایگاه اطلاع رسانی مراجع عظام.