دهانشویه نیاز به معرّفی ندارد! به چرخاندن مایعات مختلف در دهان به منظور پاکسازی فیزیکی و نیز اِعمال اثرات درمانی بر روی لثه ها، دندان ها، زبان و سایر عناصر موجود در حفره دهان دهانشویه اطلاق می شود. واضح است که اگر همین کار در فضای گلو و حنجره انجام شود دیگر به آن دهانشویه نمی گوییم؛ بلکه حالا «غرغره» نام می گیرد.

 

ساده ترین نوع دهانشویه؛ دهانشویه با آب است که در احادیث شریف هم بر آن تاکید شده است. همین کار ظاهرا پیش پا افتاده اگر به طور مرتّب انجام شود تاثیر به سزایی در سلامت دهان و دندان خواهد داشت.

 

هدف این بحث، معرّفی چند نوع دهانشویه ساده و قابل دسترس گیاهی و طبیعی است که اثرات درمانی آنها، قابل ملاحظه است. در عین حال تشویق کاربران به عدم استفاده از دهانشویه های پر عارضه شیمیایی – و از جمله دهانشویه کلرهگزیدین – می تواند هدف مهمّ دیگر این مقاله باشد.

 

تذکّر مهم: چنانکه گفتیم اِعمال اثرات دارویی بر فضای دهان از اهداف مهمّ دهانشویه هاست؛ لذا تماس طولانی تر مادّه دهانشویه با مخاط دهان، مطلوب است. به همین جهت بهتر است مدّت زمان گرداندن دارو در داخل دهان را کمی طولانی تر کنید و بعد از دهانشویه هم تا مدّتی از شستن دهان یا خوردن و آشامیدن خودداری کنید. با توجّه به این که به هنگام دهانشویه، پاکسازی فیزیکی و نیز رسیدن دارو به منافذ بین دندان ها هم مدّ نظر است بهتر است چرخاندن دارو در دهان با فشار مناسب انجام شود.

 

۱- دهانشویه گلاب و سرکه: به تجربه، بهترین دهانشویه ای که تا به حال از آن استفاده کرده ام دهانشویه گلاب و سرکه است؛ به این نحو که ۵ قسمت گلاب و یک قسمت سرکه را با هم مخلوط می کنید و روزی ۳-۲ بار به عنوان دهانشویه استفاده می کنید. این داروی فوق العاده، علاوه بر خوش بو کردن دهان، در درمان انواع عفونت های دهان و دندان، سستی لثه ها و خونریزی آنها با مسواک زدن، خونریزی پس از اعمال دندان پزشکی، لقّی دندان ها، درمان انواع زخم ها و جوش های فضای دهان و پیشگیری و درمان آفت،بسیار خوب و قوی عمل می کند. در مواردی که به علّت وجود زخم یا آفت، استفاده از این دهانشویه ایجاد سوزش می کند، اگر قادر به تحمّل آن نیستید می توانید تا رفع مشکل از دهانشویه گلاب به تنهایی استفاده کنید. در مواردی هم که قطع خونریزی مدّ نظر است(مثلاً پس از کشیدن دندان)، برای اِعمال اثر قوی تر می توانید سرکه را به تنهایی استفاده کنید. اگر با استفاده از این دهانشویه، احساس کُند شدن دندان دارید؛ می توانید مقدار سرکه دهانشویه را کم کنید. فراموش نکنید که در صورت تمایل، گلاب و سرکه هر کدام به تنهایی هم قابل استفاده هستند. توصیه اینجانب به شما این است که از این دهانشویه به طور دائم و خانوادگی استفاده کنید.

 

تذکّر: برای این دهانشویه بهتر است از سرکه انگور که قوی تر است استفاده کنید. نوع خانگی و کارخانه ای هم فرق چندانی برای این استفاده موضعی ندارد اگرچه باز هم نوع خانوادگی ارجح است.

 

۲- چوب مسواک: در مورد چوب مسواک در جای خود صحبت خواهیم کرد. اگر چه روش استفاده اصلی چوب مسواک همان شیوه رایج است؛ امّا جوشاندن این چوب و استفاده از عصاره آن به عنوان دهانشویه هم اثرات فوق العاده پیشگیرانه و درمانی بر انواع مشکلات دهان و دندان دارد؛ ضمن این که تداوم این دهانشویه اثر خوبی در پیشگیری از ایجاد جرم دندان دارد.

 

۳- نمک: محلول آب نمک در ضدّ عفونی کردن محوّطه دهان و گلو بسیار مفید است. علاوه بر دهانشویه، نمک را می توان با ماساژ دادن روی لثه ها و دندان ها هم به کار برد.

 

۴- سایر دهانشویه ها: تعداد گیاهانی که از عصاره آن ها می توان به عنوان دهانشویه استفاده کرد کم نیست و آنچه در ادامه می آید تنها اشاره ای است به چند نمونه از آنها؛ امّا قبل از آن باید بگوییم که عصاره این گیاهان را می توانید به چند صورت تهیه کنید:

 

۱-۳- تهیه عصاره با جوشاندن: مقداری از گیاه را با مقدار متناسبی از آب حدود نیم ساعت روی شعله کم گاز بجوشانید؛ سپس آن را صاف کرده پس از خنک شدن مصرف کنید. این عصاره را بهتر است در یخچال نگهداری کنید؛ امّا فراموش نکنید عصاره هایی که از این راه به دست می آیند دوام چندانی ندارند و بعد از ۳-۲ روز شروع به فساد می کنند. لذا بهتر است به صورت روزانه تهیه شوند.

 

۲-۳- استفاده از عرقیات گیاهی: عرقیات هر کدام از این گیاهان که در بازار داروهای گیاهی موجود باشد به عنوان عصاره قابل استفاده است؛ امّا بهتر است برای این کار از عرقیات سنّتی، غلیظ و غیر پاستوریزه استفاده کنید. عرقیات، مدت دوام زیادی دارند(حدّاقل ۶ ماه تا یک سال) و اگر چه نگهداری آنها در یخچال مطلوب است؛ امّا خارج از یخچال نیز به طور معمول مشکلی پیدا نمی کنند.

 

تذکّر مهم: با توجّه به اثرات ذکر شده برای این داروها، هر شخص می تواند از دو یا چند گیاه به صورت ترکیبی استفاده کند.

 

- چای: چای را دم کنید؛ امّا آن را ننوشید! دهانشویه چای – به ویژه چای سبز – در کاهش بار عفونی فضای دهان بسیار موثّر است.

 

- جفت بلوط: جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می شود. این دارو بسیار قابض است و اثرات بسیار مفیدی در کم کردن عفونت و بهبودی آفت و زخم های دهان و رفع سستی لثه ها و لقّی دندان ها دارد.

 

- مازو: درمان زخم ها، عفونت ها و سستی و خونریزی لثه ها.

 

- تاجریزی: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.

 

- نعناع، پونه و آویشن: ضدّ عفونی کننده فضای دهان هستند. البته به طور معمول برای درمان استفاده نمی شوند؛ بلکه از اثرات پیشگیرانه آنها استفاده می شود.

 

- عروسک پشت پرده(کاکنج): درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.

 

- عاقرقرها: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.

 

- بومادران: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.

 

- پوست انار: یک داروی ارزان – در واقع رایگان – امّا بسیار موثّر است. جوشانده پوست انار یک درمان عالی برای انواع عفونت ها، زخم ها و آفت دهان است؛ لثه های سست را محکم می کند؛ خونریزی آنها را – به ویژه هنگام مسواک زدن – متوقّف می کند و لقّی دندان ها را به تدریج از بین می برد. گل انار و آب انار هم در این زمینه اثری مشابه پوست انار دارند.

 

- گلنار فارسی: در درمان زخم ها، عفونت ها، آفت، سستی و خونریزی لثه ها و لقّی دندان ها بسیار موثّر است. اثرات گلنار هم مشابه پوست انار است.

 

- سماق قرمز و قهوه ای و گرد غوره: درمان زخم ها و آفت و جلوگیری از خونریزی لثه ها.

 

- طباشیر، بنفشه، پنیرک، خطمی، خرفه و تخم خرفه: این داروها و داروهای مشابه، خنک کننده فضای دهان، آرام بخش دردهای ناشی از آفت و کاهش دهنده سوزش و تحریک زخم های دهان هستند.

 

- میخک: دهانشویه با عصاره یا عرق میخک یک مسکّن بسیار مناسب برای بسیاری از دندان دردهاست.

 

- فلوس و تخم گشنیز: این دو دارو می توانند اثر مناسبی در درمان برفک نوزادان داشته باشند. راه مناسب آن است که عصاره آنها را به طور مرتّب با چیزی مثل گوش پاک کن، روی نقاط مورد نظر دهان نوزاد بمالیم. بزرگ ترها می توانند از دهانشویه آنها استفاده کنند. در عین حال که این دو دارو روی آفت هم اثر مناسبی می گذارند.

 

- سعد کوفی: از مهم ترین داروهای ضدّ عفونی کننده دهان و دندان است که پودر شده آن را می توان برای مسواک زدن به کار برد؛ امّا دهانشویه آن هم می تواند کاربرد داشته باشد.