شاید یکی از سوالاتی که در ذهن ما وجود داشته باشد وجه تسمیه لقب "طیار" یا " ذوالجناحین" برای آن حضرت است.

در تاریخ و اخبار و روایات ذکر شده است که "طیار" لقب جعفربن ابی طالب پسر عم پیغمبر اکرم (صلی الله علیه واله) و برادر ارشد امیرمؤمنان(علیه السلام) امام اول شیعیان است که در سال هشتم هجری در جنگ موته واقع در شام پرچمدار مسلمین بود او آن قدر جنگید تا هر دو دستش به ضرب شمشیر دشمنان از بدن جدا شد ولی جعفر که مردی شجاع و مؤمن بود با آنکه دو دست در بدن نداشت پرچم اسلام را با دو بازوی بریده خویش بر سینه برافراشته داشت تا مسلمین روحیه خویش را نبازند و وحشت زده نشوند. در این حال بود که در اثر ضربات دشمن از میان دو نیم شد و به گفته یعقوبی:«پس هر پستی برای رسول خدا (صلی الله علیه واله) برافراشته شد و هر بلندی برای او پست گردید تا شهادت گاه های آنها را دید و گفت:" ای جبرئیل، من زید را پیش داشتم و خدا جعفر را برای خویشی تو پیش داشت. رسول خدا (صلی الله علیه واله) با آگاه شدن از خبر شهادت جعفر بسیار اندوهگین شد و گریست و فرمود که خداوند به جای دو دست، به وی دو بال داد که با آنها در بهشت، پرواز می کند از همین رو جعفر به ذوالجناحین (دارای دو بال) و طیار مشهور شد.

نماز جعفر طیار در روایات

 پیامبر برای دادن خبر شهادت جعفر و دلداری از خانواده وی، نزد همسر او اسماء بنت عمیس آمد، فرزندان جعفر را خواند و با آنان مهربانی کرد و به اسماء تعزیت گفت و از خداوند خواست که در میان فرزندان و ذریه جعفر، جانشین صالح و نیکی برای وی قرار دهد فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نیز که جعفر پسرعموی وی بود بر او گریست. رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود که بر مثل جعفر باید که گریه کنندگان بگریند، همچنین سفارش کرد که به آل جعفر رسیدگی شود؛ زیرا که آنان سرگرم عزا هستند و به فاطمه فرمود که برای خانواده جعفر به مدت سه روز غذا تدارک بیند، بعدها رسول خدا(ص)، خود به امور فرزندان جعفر رسیدگی می کرد.

اما درباره علت معروفیت نماز جعفر طیار  گفته شده از آن لحاظ است که وی بیشتر اوقات شبانه روز خود را به نماز و دعا در پیشگاه پرودگار می گذرانید و نمازهای طولانی می خواند به طوری که کمتر کسی از این بابت به پای او می رسیده است.

امام باقر(علیه السلام) فرمود:«در هر رکعت از نماز جعفر، هفتاد و پنج بار تسبیحات گفته می ‏شود که هر کدام چهار تسبیح است و جمعاً در هر رکعت، سی صد تسبیح می ‏شود، و روی هم هزار و دویست تسبیح در چهار رکعت گفته می ‏شود، و خداوند عزّ و جلّ آنها را مضاعف می ‏سازد (و چنان که وعده فرموده در برابر هر حسنه ده حسنه پاداش عطا می فرماید) به پاداش آنها برای آن شخص، دوازده هزار حسنه منظور می‏ کنند که هر حسنه از آن در ارزش و گرانی قدر، مانند کوه احد و بزرگ تر از آن است». ^[2]
امام کاظم(علیه السلام) فرمود: «کسی که نماز جعفر را بخواند اگر گناه او به عدد ریگ های درهم فشرده بیابان و به اندازه کف های دریا باشد، خداوند همه آنها را می ‏بخشد». [3]
بهترین وقت خواندن نماز جعفر، ظهر روز جمعه است، ولی در هر روز و هر ساعتی از شبانه روز می شود آن را خواند. [4]

طریقه خواندن نماز جعفر طیار

این نماز چهار رکعت است که دو سلام دارد (دو تا دو رکعتی).
در هر رکعتی حمد و سوره می خواند، سپس پانزده مرتبه می گوید:«سبحان الله و الحمدلله و لا اله الّا الله و الله اکبر».
و همین تسبیح را ده مرتبه در رکوع و هم چنین ده مرتبه بعد از سر برداشتن از رکوع و هم چنین ده مرتبه در سجده اول و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از آن و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه بعد از سر بلند نمودن تسبیحات را می گوید.

پس در هر رکعتی هفتاد و پنج مرتبه و مجموع آنها (در تمام چهار رکعت) سیصد تسبیح می شود.
حال اگر کسی می خواهد نماز جعفر را بخواند، اما فرصت کافی برای گفتن تمام سیصد مرتبه ذکر تسبیحات اربعه را ندارد، می تواند به همان مقدار که فرصت دارد بخواند و مابقی را پس از اتمام نماز، در هر حالتی که بود، به امید ثواب بخواند و اگر اصلا وقت برای گفتن تسبیحات اربعه ندارد، می تواند دو نماز دو رکعتی به نیت جعفر بخواند و ذکرهای تسبیحات اربعه را بعد از نماز در حال راه رفتن و یا در محیط کار به امید ثواب بگوید و یا اگر فرصتش به مقداری است که فقط می تواند دو رکعت از نماز را به صورت کامل بخواند می تواند آن دو رکعت را خوانده و بعد که فرصت پیدا کرد دو رکعت دیگر را بخواند. حال اگر تسبیحات اربعه را فراموش کرد بخواند، در صورتی که محلش نگذشته باشد باید آن را به جا آورد، اما اگر محل آن گذشته، نمازش صحیح است، ولی باید بعد از نماز هر مقداری را که فراموش کرد به امید ثواب قضا کند.

آداب نماز جعفر طیّار

1٫ از آداب نماز جعفر طیار این است که در رکعت اول بعد از حمد، سوره زلزال و در رکعت دوم سوره عادیات و در رکعت سوم سوره نصر و در رکعت چهارم سوره توحید خوانده شود.

2٫ مستحب است که در سجده دوم رکعت دوم، بعد از تسبیحات بگوید:«یا من لبس العزّ و الوقار، یا من تعطّف بالمجد و تکرّم به، یا من لا ینبغی التّسبیح الّا له، یا من احصی کلّ شیء علمه، یا ذا النّعمه و الطّول، یا ذا المنّ و الفضل، یا ذالقدره و الکرم، اسئلک بمعاقد العزّ من عرشک و منتهی الرّحمه بکتابک و بأسمک الأعظم الأعلی و کلماتک التّامّات ان تصلّی علی محمّد و آل محمّد و افعل بی کذا و کذا» سپس حاجتهایش را بگوید، به فارسی هم می تواند حاجاتش را درخواست کند.

3٫ بعد از فارغ شدن از نماز، مستحب است دعایی را که شیخ طوسی و سید بن طاووس از مفضل بن عمر نقل کرده اند بخواند.
مفضل می گوید:ابا عبدالله امام جعفر صادق ـ علیه السّلام ـ را دیدم نماز جعفر طیار را می خواند و دستهایش را بلند کرد و به این دعا خدا را خواند:«یا ربّ یا ربّ» تا نفس قطع شد، «یا ربّاه یا ربّاه» تا نفس قطع شد، «ربّ ربّ» تا نفس قطع شد، «یا الله یا الله» تا نفس قطع شد، «یا حیّ یا حیّ» تا نفس قطع شد، «یا رحیم یا رحیم» تا نفس قطع شد، «یا رحمان یا رحمان» هفت مرتبه، «یا ارحم الرّاحمین» هفت مرتبه. سپس گفت:
«اللّهمّ انّی افتتح القول بحمدک و انطق بالثّناء علیک و امجدک و لا غایه لمدحک و اثنی علیک و من یبلغ غایه ثنائک و امد مجدک و انّی لخلیقتک کنه معرفه مجدک و ایّ زمن لم تکن ممدوحاً بفضلک موصوفاً بمجدک عوّاداً علی المذنبین بحلمک تخلّف سکّان ارضک عن طاعتک و کنت علیهم عطوفاً بجودک جواداً بفضلک عوّاداً بکرمک یا لا اله الّا انت المنّان ذو الجلال و الإکرام».

 ثواب خواندن نماز جعفر طیار

سپس حضرت به من فرمود:«ای مفضل اگر حاجت مهمی داری این نماز را به جا آور و با این دعا (خدا را) بخوان و حاجتت را (از خدا) بخواه که خدا ان شاء الله برآورده می کند و به او اطمینان است».
نماز جعفر طیار را می توان به نیابت برای مردگان و شهدا خواند و هم چنین می تواند بدون نیابت ثوابش را هدیه کرد. هدیه کردن ثواب نماز به روح اموات و شهدا، هم درجات آنها را زیادتر می کند و هم اجر خود انسان را بیشتر می گرداند و هر چه هدیه شونده مقامش بالاتر باشد، اجر هدیه کننده بیشتر می شود.
این نماز را به حساب نوافل شبانه روزی می توان گذارد، یعنی نافله را به این طریق می توان به جا آورد.